Monarchia - monarchia dualistyczna - definicja, opis, przykłady

Monarchia to ustrój, w którym na czele państwa stoi jednostka (np. król, cesarz). Król sprawuje władzę samodzielnie, za pomocą wyspecjalizowanych instytucji lub przekazuje władzę parlamentowi i rządowi, samemu pełniąc wyłącznie funkcje reprezentacyjne - zależnie od typu monarchii. Zgodnie z powyższym wyróżnić możemy monarchie: absolutną, patrymonialną, stanową, konstytucyjną, parlamentarną i inne (biorące pod uwagę np. kwestie przekazywania władzy). Interesującym przykładem monarchii jest monarchia dualistyczna.

Monarchia dualistyczna to ustrój, w którym jeden król sprawuje władzę nad dwoma państwami - jest koronowany na króla zarówno pierwszego, jak i drugiego kraju.

Przykładem takiej monarchii jest Cesarstwo Austro-Węgier, które od 1867 roku, czyli od tzw. kompromisu, z monarchii absolutystycznej (Cesarstwa Austrii) przeobraziło się w dualistyczne Cesarstwo Austro-Węgier. Przyczyną tego stanu rzeczy były: z jednej strony słabnąca i tracąca wpływy monarchia absolutna, a z drugiej - rozbudzone przez wiosnę ludów dążenia narodowe licznych grup etnicznych zamieszkujących obszary w granicach cesarstwa - szczególnie Węgrów. Domagali się oni koronacji cesarza na króla Węgier i utworzenia drugiego parlamentu w Budapeszcie (poza parlamentem funkcjonującym w Wiedniu), w którym Węgrzy mogliby mieć swoją reprezentację. Głównym celem istnienia drugiego parlamentu było zrównoważenie parlamentu wiedeńskiego. Istotną rolę odgrywały też żądania potwierdzenia przywilejów, którymi wcześniej cieszyła się pozaaustriacka część Cesarstwa (część ta nosiła nazwę Krajów Korony Świętego Stefana). Franciszek Józef koronował się na króla Węgier w 1867 r.

Dualizm monarchii, prócz zalet w postaci spełnienia oczekiwań dużej części poddanych, wiązał się z licznymi problemami. Były to, po pierwsze, kwestie finansowe - powstawały konflikty na temat wysokości opłat wnoszonych przez poszczególne części Cesarstwa, po drugie - konflikty językowe, np. dotyczące komend wojskowych w armiach. Mimo licznych prób rozwiązania powstających konfliktów między austriacką a węgierską częścią Cesarstwa, coraz częściej zastanawiano się nad celowością istnienia takiego bytu politycznego. Arystokracja węgierska nie chciała się jednak odrywać od Austrii, widząc w związku obu państw korzyści ekonomiczne (Austria była ważnym importerem dóbr z części węgierskiej), a także ochronę przed ewentualnymi buntami licznych mniejszości narodowych. 

Podsumowując, monarchia dualistyczna była bardzo rzadko spotykanym ustrojem, a z jej funkcjonowaniem związane były liczne problemy - z drugiej strony jednak stanowiła ona stosunkowo trafną odpowiedź na oczekiwania i potrzeby społeczeństwa.