Prawo zwyczajowe - definicja, pojęcie i istota, przykłady

Prawo zwyczajowe jest szczególnym prawem, które charakteryzuje się tym, że nie jest nadane przez jakąś instytucje, prawo zwyczajowe jest po prostu prawem obowiązującym.

Prawo zwyczajowe to norma prawna, która nie potrzebuje instytucjonalnego uzasadnienia. Ewolucja prawa zwyczajowego opiera się przede wszystkim na tradycji i na przekazie historycznym. Prawo zwyczajowe jest prawem niepisanym, które obowiązuje na danym terenie i którego wszyscy przestrzegają bez powoływania się na akty prawne czy instytucje. Prawo zwyczajowe miało zastosowanie zwłaszcza w rozwoju prawa międzynarodowego i handlowego.
Prawo zwyczajowe ustalane jest na drodze tradycji i przekazu, ściśle utrwalonej w czasie kwestii społecznej np. dostęp do broni palnej w USA jest niejako prawem zwyczajowym, którego państwo nie zakazuje. Prawo zwyczajowe musi odwoływać się do praktyki i uzasadnienia mocy prawnej.

Prawo zwyczajowe można zauważyć już u Starożytnych Rzymian, którzy nazywali je zwyczajem przodków. Prawo zwyczajowe jest więc kultywowanym przywilejem i obowiązkiem obywateli, które utrwaliło się na drodze czasowej. Prawo zwyczajowe nie tworzy się łatwo, to długi i mozolny proces praktykowania pewnych zachowań społecznych, które z czasem stają się obowiązującą normą.

Prawo zwyczajowe wykształca się samo w społeczeństwie i stanowi podstawę wolności obywateli, którzy się do niego stosują. Prawo zwyczajowe nie jest więc biurokratycznym wymysłem lecz stanowi ostoję wykształconą za sprawą tradycji i przekazu. Dzisiaj prawo zwyczajowe, mimo iż stanowi marginalny skład kodeksu prawnego, jest częścią historii i do dzisiaj prawo pisane korzysta z niektórych deklaracji prawa zwyczajowego. Najważniejszą więc rolę w prawie zwyczajowym odgrywa tradycja, która raz ustalona, umacnia się wraz z upływem czasu. Przykład Stanów Zjednoczonych i powszechnego dostępu do broni jest oczywiście efektem prawa zwyczajowego. Tak zwany Dziki Zachód to w dużej mierze tradycja i dostęp do broni gwarantuje tradycyjne poszanowanie tego prawa. W Polsce prawem zwyczajowym zwykło się określać statuty Kazimierza Wielkiego.

Prawo zwyczajowe stanowi dziś mniejszość i ma raczej wartość sentymentalno-historyczną, chociaż bez wątpienia można stwierdzić, że prawo zwyczajowe dało podwaliny pod instytucyjne kodeksy prawne wykształcone w drodze biurokratyzacji państw zachodnich.