I Proletariat - Wielki Proletariat

Choć rozwój polskiego ruchu socjalistycznego zdeterminowany był przez XIX wieczną industrializację, to jednak posiadał on cechy swoiste, odróżniające go od podobnych nurtów na zachodzie Europy.
Ziemie polskie znajdowały się pod zaborami – państwa zaborcze stosowały odmienną politykę względem społeczeństwa, obrane zostały odmienne drogi rozwoju ekonomicznego. Ponadto konflikt o naturze socjalnej nakładał się na różnice narodowe.

Wszystkie partie, zwłaszcza zaś te silnie zideologizowane zmuszone były do działalności podziemnej, tajnej. Wpływało to na zradykalizowanie postulatów szykanowanych idealistów (legalnie działające ruchy socjalistyczne na zachodzie Europy z czasem, coraz większy nacisk kładły na akcenty reformistyczne).

Pierwsze partie socjalistyczne pojawiać się zaczęły w  obrębie zaboru rosyjskiego oraz austriackiego. Wykształciły się one na bazie nieformalnych kółek zakładanych głównie przez inteligencję i studentów. Ludzie ci przesiąknięci rewolucyjną myślą rosyjską spod znaku narodnictwa (organizacja „Ziemia i Wola) propagowali swe poglądy wśród polskich robotników. Wraz z upływem czasu luźne kółka pasjonatów przeradzały się w coraz bardziej...