Jan Czochralski - biografia, życiorys

Zapewne niejedna osoba słysząc nazwisko Jana Czochralskiego, nie wiedziałaby, z jaką dziedziną wiedzy go połączyć. A prawdą jest, iż bez odkryć tego genialnego badacza i naukowca nasze życie z pewnością miałoby teraz inny kształt. Niejedna osoba zdumiałaby się słysząc, do czego wykorzystuje się dziś metodę Czochralskiego i jaki związek z tą całą historią mają kryształki krzemu. Dzięki Czochralskiemu możliwa jest dziś bowiem produkcja m.in. mikroprocesorów.

Urodzony w 1885 roku w Kcyni na Puławach, podobno od zawsze chciał się zajmować chemią. Niestety poddany woli ojca oraz ze względu na trudną sytuacją rodzinną (miał dziewięcioro rodzeństwa) kształcił się na nauczyciela. Jednak oceny maturalne nie były dla młodego Czochralskiego zadowalające, dlatego postanowił on w ogóle nie odbierać świadectwa. Fakt ten spowodował, iż nigdzie nie mógł znaleźć konkretnej pracy, każdy pracodawca uważał młodzieńca za niewykształconego. Czochralski postanowił więc wyjechać do Berlina, co stało się w 1904 roku. Udało mu się tam zatrudnić u pewnego aptekarza, który nauczył młodego naukowca podstaw farmacji, a także chemii oraz materiałoznawstwa. Miał kontakt nie tylko z chemikaliami. Nauczył się, jak przyrządzać rozmaite lekarstwa z ziół i innych roślin, czym podobno zaskakiwał swoją rodzinę po powrocie do kraju.

Jeszcze w Berlinie odbywał praktyki w laboratoriach, co stopniowo wzbogacało jego wiedzę, aż w końcu stał się na tyle kompetentnym i profesjonalnym chemikiem, że zostało mu powierzone kierownictwo w laboratorium stali i żelaza. Było to wielkie osiągnięcie, gdyż Czochralski nie legitymował się przecież żadnym dokumentem potwierdzającym jakiekolwiek wykształcenie. Pasja wiedzy zaprowadziła naukowca na uniwersytet w Charlottenburgu, na którym słuchał wykładów z chemii, ale także z historii sztuki. Właśnie na jednym z takich wykładów poznał swoją przyszłą żonę, która zajmowała się całkiem inną dyscypliną, była mianowicie pianistką.

Coraz bardziej interesował się metalografią – nauką zajmująca się metalami. Badał stopy aluminium i możliwości wprowadzenia tego pierwiastka do elektroniki, wydawał prace i artykuły dotyczące krystalografii metali, szczególnie interesował się badaniami nad szybkością, z jaką ten proces się odbywa. Odkrycia tego dokonał przypadkowo. Gdy pracował w swoim laboratorium, zamiast w kałamarzu – swoje pióro zanurzył w pojemniku z roztopioną cyną, który odłożył chcąc zapisać coś na papierze. Kiedy wyjął pióro, stwierdził, że z jego końcówki zwisa cienka niteczka. Tak narodziła się słynna metoda Czochralskiego pozwalająca mierzyć, ile czasu potrzeba, by ta niteczka wyciągana z danego stopu uległa zerwaniu. Nazwana ona została monokryształem.

Dzięki swoim przełomowym odkryciom Czochralski zyskiwał rozgłos na całym świecie. By mieć lepsze warunki do pracy, przeprowadził się do Frankfurtu nad Menem, gdzie otrzymał nowoczesne laboratorium do przeprowadzania dalszych analiz. Stworzył i opatentował stop łożyskowy wykorzystywany w kolejnictwie. Założył także w 1914 roku Niemieckie Towarzystwo Metaloznawcze, którego został prezesem. Należał również do Międzynarodowego Związku Badań Materiałoznawczych, którego siedziba mieściła się w Londynie.

Czochralski powrócił do Polski na zaproszenie prezydenta Ignacego Mościckiego, który także był chemikiem. Naukowiec w 1929 roku stał się profesorem chemii na Politechnice Warszawskiej. W czasie wojny prowadził podwójne życie: utworzył Zakład Badań Materiałów, który tworzył części zamienne do niemieckich czołgów, ale za tę pracę Czochralski otrzymywał sporo pieniędzy i przywilejów, dzięki którym mógł pomagać Polakom i wspierać militarnie AK. Z zewnątrz wyglądało to jak kolaboracja, ale naukowiec został oczyszczony z zarzutów.

Po wojnie nadal pracował naukowo, produkował między innymi wyroby drogeryjne. Zmarł w 1953 roku i został pochowany w rodzinnej Kcyni.