Koncyliaryzm w średniowiecznym Kościele

W momencie równoległego wyboru dwóch papieży w roku 1378 świat chrześcijański podzielił się na dwie obediencje. Sytuacja ta była ewidentną porażką tych kręgów w obrębie Kościoła zachodniego, które dążyły do załagodzenia powstałej na początku wieku XIV niezdrowej atmosfery w świecie chrześcijańskim. Ich nadzieje na rychły powrót do normalności, związane pośrednio ze śmiercią obu schizmatycznych papieży, zostały jednak definitywnie pogrzebane w momencie, w którym nowe konklawe stosownych następców dla Urbana VI oraz Klemensa VII - zostali nimi odpowiednio Bonifacy IX w Rzymie oraz Benedykt XIII w Awinionie.

Sytuacja ta uaktywniła intelektualnie teologiczne środowiska uniwersyteckie, które rozpoczęły zakrojoną na szeroką skalę agitację na rzecz zwołania powszechnego soboru o charakterze pojednawczym. Najaktywniej na tym polu działali wybitni profesorowie z uniwersytetu w Paryżu, m. in. Piotr d’Ailly oraz Jan Gerson, którzy byli przedstawicielami radykalnej katolickiej doktryny zwanej koncyliaryzmem, czyli tytularnej dominacji kolegialnego soboru powszechnego - jako reprezentacji wszystkich chrześcijan - nad wybieranym przez kardynałów papieżem. Specyficzna sytuacja polityczna, jaka wytworzyła się przy okazji wielkiej schizmy zachodniej w drugiej połowie XIV wieku, zdecydowanie sprzyjała rozwijaniu się ideologii koncyliaryzmu i ograniczania samowoli absolutnej poniekąd władzy głowy Kościoła.

Do podobnych poglądów odwoływał się już wcześniej m. in. król Francji Filip IV, który w sporze z papieżem Bonifacym VIII wskazywał jednoznacznie na sobór, jako ciało nadrzędne w stosunku do jednoosobowej i często omylnej władzy papieskiej. Jednak kolejni papieże zdecydowanie podtrzymywali swoje pretensje do sprawowania zwierzchności nad całym światem chrześcijańskim, w tym także nad władzą świecką, stąd też od z czasem ograniczali oni zwoływanie soborów jedynie do niezbędnego minimum. Widmo swoistych rządów oligarchii nad Kościołem zostało jednak definitywnie oddalone przez papieża Innocentego VI, który odciął się od złożonych wcześniej a gronie kardynalskim deklaracji o oddaniu kolegium mocy decyzyjnej w kluczowych dla chrześcijaństwa decyzji.