Perykles - reformy Peryklesa - demokracja według Peryklesa

Jednym z największych i najbardziej znanych polityków starożytnych Aten był Perykles. Jego imię znaczyło tyle co „otoczony chwałą”; w pełni opisuje ono jego osobowość. Perykles jest do dziś znany głównie ze swej działalności politycznej, a dokładnie - ze stworzenia ustroju demokratycznego, przybliżonego do współcześnie uznawanych form demokracji.

Po przejęciu przewodnictwa nad Atenami, Perykles postanowił usprawnić proces działania państwa i oddać większą część władzy w ręce pełnoprawnych obywateli (za pełnoprawnego obywatela Aten uznawano wolnego mężczyznę powyżej osiemnastego roku życia, którego rodzice byli Ateńczykami). W proces sprawowania władzy postanowił włączyć również biedniejszą część społeczeństwa. W tym celu wprowadził diety dzienne dla pełniących różne funkcje urzędników, co pozwalało wyżyć z tego stanowiska również ubogim, a nie jedynie bogaczom, którzy posiadali znaczny zapas funduszy i mogli sobie pozwolić na nieintratne zajęcia. Zarazem Radę Pięciuset ustanowił głównym organem wykonawczym, który posiadał również prawo do nadzoru nad urzędnikami, prowadzenia spraw o zdradę stanu, prawo doraźnego aresztowania czy też nakładania grzywny.

W ramach reform Perykles przekazał część władzy sądowniczej heliai, która to miała zajmować się m.in. sprawami o bezbożność i przyjmować odwołania. Zajmującemu się tym dotychczas Areopagowi pozostawił jedynie możliwość sądzenia w sprawach karnych.

Co istotne, po reformach Peryklesa udział w życiu politycznym Aten mogli mieć również obcokrajowcy. Co prawda musieli wpierw zasłużyć się dla polis, a poprzez to otrzymać obywatelstwo ateńskie, jednakże jest to warte zaznaczenia, gdyż inne greckie państwa-miasta w ogóle nie zakładały takiej możliwości.

Perykles szczerze wspierał rozwój nauki i sztuki, co przyczyniło się do wyniesienia gospodarki i kultury Aten do rangi „centrum” starożytnej Grecji. To wokół tego polis przez wiele lat toczyło się życie artystyczne (m.in. odbudowano i rozbudowano Akropolis w Atenach). Uznaje się go za mecenasa wielu artystów, w tym m.in. Fidiasza oraz Sofoklesa. Wprowadził on biednych nie tylko na salony polityczne, ale i na scenę teatru, ustanawiając tzw. zasiłek teatralny.

Jako pełniący funkcję jednego z dziesięciu strategów, Perykles doskonale wiedział, co zrobić, by rozwinąć armię polis. Zarządził on rozbudowę floty greckiej i portów, nakazał również zakładanie kolonii wzdłuż wybrzeża Morza Czarnego, które miały dostarczać ojczyźnie surowców potrzebnych do jej dalszego rozwoju.

Działania tego zmyślnego stratega doprowadziły Ateny do rangi jednego z najważniejszych państw w świecie starożytnej Gracji, co przyczyniło się do wzrostu napięć i wybuchu wojny peloponeskiej w latach 431 – 404 p.n.e. Niestety Ateny doznały w tej wojnie wielu niepowodzeń, co przyczyniło się do dużego spadku popularności Peryklesa w społeczeństwie ateńskim. Chcąc go zdyskredytować, przeciwnicy polityczni wytoczyli mu proces o przeprowadzenie złych inwestycji zasilanych ze skarbca państwowego, jednakże oskarżenie zostało oddalone, a sam Perykles odzyskał wkrótce dawny autorytet. Umarł w roku 429 p.n.e. jako jedna z wielu ofiar epidemii, która opanowała wówczas Ateny.