OZON - deklaracja ideowo-polityczna OZN

Przewrót majowy z 1926 r. rozpoczął w II RP rządy obozu zwanego sanacyjnym, skupionego wokół Marszałka Józefa Piłsudskiego. Dopóki Marszałek żył, piłsudczycy stanowili monolit i skutecznie przeciwstawiali się opozycji, jednak z chwilą jego śmierci doszło w obrębie ekipy rządzącej do podziałów.

Powstały wówczas trzy umowne ośrodki władzy: zamkowy, skupiony wokół osoby prezydenta Mościckiego, GISZ z Śmigłym-Rydzem na czele oraz skupiający tzw. półkowników w tym premiera Walerego Sławka. Dążąc do zwiększenia swojego politycznego zaplecza wśród społeczeństwa mianowany wlistopadzie 1936 r. na Marszałka Polski Edward Śmigły-Rydz, zarządził powołanie do życia z dniem 21 lutego 1937 r. Obozu Zjednoczenia Narodowego. Wykonawcą woli nowego Marszałka był płk Adam Koc, który w tym dniu wygłosił słynną deklarację ideowo-polityczną.

Podstawowym celem założycieli OZN było ponowne skonsolidowanie społeczeństwa wokół obozu sanacyjnego oraz osoby Marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza, wzmocnienie obronności państwa w obliczu zbliżającego się konfliktu z Niemcami a także konsekwentne wdrażanie w życie postanowień konstytucji kwietniowej z 1935 r.

Jednak OZN otwarcie oskarżany był wówczas o tendencje faszystowskie (kult wodza na wzór niemiecki i włoski) oraz antysemickie (deklarowana wrogość wobec Żydów) przez co nie zaskarbił sobie sympatii Polaków. Również opozycja antysanacyjna nie wyrażała się pochlebnie o nowej, niepewnej ideowo inicjatywnie piłsudczyków - niemal wszystkie partie w parlamencie wystąpiły przeciwko Obozowi Zjednoczenia Narodowego.

Mimo wielu nieprzychylnych opinii, z OZONEM (jak potocznie go nazywano) utożsamiało się według oficjalnych danych z początku 1937 r. prawie 50 tys. obywateli a niecały rok później było ich już dwukrotnie więcej. Dopiero w obliczu bezpośredniego zagrożenia niemieckiego w 1939 r. OZN zyskał szersze poparcie społeczne. Ucichły wtedy polityczne spory i wszyscy skupili się na wewnętrznym wzmocnieniu siły państwa.

W czasie trwania II wojny światowej z inicjatywy OZONU powstał m. in. partyzancki Obóz Polski Walczącej) istniejący w ramach konspiracyjnych struktur Armii Krajowej.