Literatura renesansu - nowy bohater i nowe tematy literatury renesansowej. Opracowanie

Renesans to epoka literacka, która nastąpiła po zabobonnym średniowieczu. Można powiedzieć, że była swoistym oddechem po ciemnych i mrocznych wiekach średnich. Odrodzenie ukierunkowane było przede wszystkim na człowieka. Odchodziło od wielu kontrowersyjnych założeń epoki poprzedzającej, takich jak asceza (umartwianie ciała), stawianie Boga w centrum życia człowieka, bo to właśnie istotę ludzką renesans ułożył na pierwszym miejscu.

Również i utwory literackie zostały podporządkowane nowym prądom i nurtom filozoficznym, religijnym, przede wszystkim humanizmowi i antropocentryzmowi. Naczelnym hasłem, mottem „reklamującym” Odrodzenie, były słowa Terencjusza: „Homo sum, humani nihil a me alienum puto” („Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce”). Nowy bohater - bohater renesansu to człowiek pogodzony ze sobą, z Bogiem, wszechstronnie wykształcony, niekiedy żądny przygód. Lubi odkrywać świat i jego tajemnice, przeżywa przygody, kształci się. W życiu ceni też rodzinę i spokój. Dużo filozofuje na temat szczęścia, zdrowia i życia w ogóle, szuka zacisznego miejsca, gdzie w spokoju mógłby dożyć końca swoich dni. Najlepiej czuje się we własnym domu, w otoczeniu najbliższych.

Renesans niemal drastycznie różni się od średniowiecza. Wiąże się to głównie z przesunięciem „centrum wszechświata” z Boga na człowieka. Pojawiają się takie motywy jak: człowiek marionetką w rękach Boga, topos świata teatru i koła Fortuny, która rządzi losem istoty ludzkiej. W okresie renesansu największym dorobkiem twórczym mógł pochwalić się Jan Kochanowski. To on, dzięki licznym fraszkom pokazał istotę całej epoki. Drobiazgowe wierszyki przekazują bowiem trafne spostrzeżenia autora na świat, ludzi z jego otoczenia i sytuacji człowieka i jego losu. To tutaj znajdziemy kreacje prawdziwego człowieka Odrodzenia.

W epigramatach przedstawia istotę ludzką jako marionetkę w rękach Boga lub Fortuny („O żywocie ludzkim”, „Człowiek Boże igrzysko”). Podkreśla też wagę zdrowia jako drogocennej perły „Na zdrowie”. W dobie renesansu pojawiają się także tematy ściśle dotyczące cierpienia. W cyklu trenów poświęconych swojej córce - Urszulce Kochanowski przedstawia mękę po stracie ukochanego dziecka. Widzimy tutaj kreację zbolałego ojca, który nie może pogodzić się z czymś tak okropnym jak przedwczesny zgon córki. Pocieszenie uzyskuje dopiero w ostatnich trenach - zostaje podniesiony na duchu przez senną zjawę matki.

Schyłek Odrodzenia daje nam poezję przejściową - poezję Mikołaja Sępa-Szarżyńskiego. Twórczość Sępa-Szarżyńskiego jest mocno pochylona ku dopiero nadchodzącemu barokowi. Niemniej jednak poeta tworzył jeszcze w czasach Renesansu polskiego. Kontynuuje on tematy rozwijane przez Kochanowskiego, a więc opowiada o człowieku, Bogu, szczęściu, Fortunie, o Szatanie, życiu i śmierci, niemożności poznania świata. Bohater Sępa-Szarżyńskiego to człowiek mały, bezradny i bezbronny, który nieustannie musi walczyć o swoje przetrwanie.

Renesans to także powrót do tradycji klasycystycznych. Nie tylko w życiu, ale i w literaturze poeci podkreślają swoje wykształcenie, odwołując się do licznych nawiązań w kulturze antycznej. Tak więc w poezji Odrodzenia znajdziemy toposy i motywy mitologiczne (Fortuna, muzy, Apollo, Orfeusz), jak i te zaczerpnięte z filozofii (Jan Kochanowski - epikureizm, stoicyzm). Epoka ta ceniła przede wszystkim wolność człowieka, możliwość jego samodoskonalenia, dążenia do bycia wzorem. Istota ludzka, jak w żadnej wcześniej epoce, miała możliwości - ogromne możliwości samorozwoju, poszukiwania własnej ścieżki życiowej.