Obraz życia dzieci wiejskich w XIX wieku na podstawie utworów: „Dobra Pani” Elizy Orzeszkowej, „Janko Muzykant” Henryka Sienkiewicza, „Antek” Bolesława Prusa

Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus i Eliza Orzeszkowa to wybitni przedstawiciele literatury pozytywizmu. W swoich utworach opisywali rzeczywistość społeczną XIX wiecznej Polski, znajdującej się pod zaborami. Szczególną uwagę pozytywiści zwracali na los dzieci wiejskich. Takiej właśnie tematyce poświęcone są nowele Henryka Sienkiewicza „Janko Muzykant” i Bolesława Prusa „Antek”. O trudnym losie ubogiej dziewczynki, żyjącej w mieście, opowiada z kolei nowelka „Dobra pani” Elizy Orzeszkowej.

Janko Muzykant z utworu Sienkiewicza to wyjątkowo utalentowany chłopiec, którego pasjonuje muzyka. Niestety, wychowując się w biednej rodzinie (jego matka jest komornicą, nie ma własnej ziemi) Janko nie ma szans na rozwój swojego talentu. Nie ma też nikogo, kto poznałby się na muzykalności chłopca. Biedne dziecko chodzi głodne i bose. Gdyby jego matka była choć trochę bogatsza, być może ktoś w szkole odkryłby talent Janka. Ale chłopiec nie trafi do szkoły. Zamiłowanie do muzyki powoduje, że Janko chce ukraść skrzypce, znajdujące się we dworze. Marzy o takim instrumencie, nawet zrobił sobie własny z kawałka sznurka i drewna, ale to oczywiście nie to samo. Niestety, zostaje przyłapany na próbie kradzieży. Okrutny stójkowy wymierza mu srogą karę i tak dotkliwie bije chłopca, że malec umiera.

Świat opisany w noweli Sienkiewicza jest okrutny, dzieci żyjące na wsi nie mają szans rozwoju swoich talentów. Ironicznym komentarzem do historii Janka są słowa państwa, zamieszkujących we dworze, którzy właśnie wrócili z Włoch. Ludzie ci zachwycają się pięknem Italii i nadzwyczajnymi zdolnościami mieszkających tam ludzi. Problem w tym - mówi Sienkiewicz - że w Polsce rodzą się takie talenty. Niestety nikt o tym nie wie, bo spora część najuboższych dzieci nie ma szans na żadną edukację.

Antek z noweli Bolesława Prusa to także utalentowany wiejski chłopak. Mógłby zostać inżynierem, ma zdolności techniczne, marzy o zbudowaniu wiatraka. Podobnie jak u Janka Muzykanta, pasja przesłania Antkowi cały świat. Godzinami potrafi gapić się na wiatrak, zbudowany za rzeką. Naraża się na obelgi, bo wszyscy mają go za próżniaka. Antek jest wyjątkowo zdolny, służy u kowala i bardzo szybko uczy się podkuwać konie. Zazdrosny o swoją pozycję kowal odsuwa go od pracy w kuźni i chłopak ma pomagać w gospodarstwie. Antek, podobnie jak bohater noweli Sienkiewicza, ma pecha – nie może spotkać na swojej drodze nikogo, kto byłby w stanie mu pomóc. Struga piękne figurki z drewna, ale to także traktowane jest przez mieszkańców jego rodzinnej wsi jako dziwactwo. W końcu bohater, za namową matki, postanawia wyruszyć do miasta, by tam spróbować swego szczęścia. W tym momencie akcja noweli kończy się. Pozostaje mieć nadzieję, że Antkowi w mieście poszczęściło się bardziej niż na wsi.

Hela, opisana w noweli Elizy Orzeszkowej „Dobra pani”, poznała dwa światy – świat ludzi biednych i bogatych. Dziewczynka jest sierotą, wychowują ją krewni. Pięcioletnią Helą postanawia zaopiekować się tytułowa „dobra pani”, Ewelina Krzycka. Zabiera ją do swojego domu, uczy, wychowuje, stroi, spełnia wszystkie zachcianki. Uczy także małą Helę śpiewu. Dziewczynka ma talent. Ale po upływie trzech lat „dobra pani” nudzi się swoją przybraną wychowanicą. Krzycka okazuje się próżna i kapryśna, spełnia tylko swoje zachcianki, a kiedy Hela nie jest już taka słodka i urocza jak w wieku pięciu lat, odsyła ją do ubogiego domu murarza i jego rodziny. Krzycka wyrządza dziecku niewiarygodną krzywdę. Mała, wyrwana ze swego środowiska, nie jest w stanie przyzwyczaić się do biedy, głodu i upokorzeń. U jej przybranej rodziny nie przelewa się, dzieciaki biegają głodne i bose, gdy Hela, nauczona języków i dobrych manier, nie potrafi tak się zachowywać.

Historie, opisane w powyższych nowelach, pokazują jak trudne było życie wiejskich i biednych dzieci w XIX wieku. W tamtych czasach zresztą ciężko żyło się też dorosłym, a o ubogie dzieci tym bardziej nikt nie dbał. Wychowywały się same i jeśli same nie nauczyły radzić sobie w życiu, nie miały szans na przeżycie.