Aleksander Wat - biografia, życiorys

Urodził się w Warszawie, w rodzinie żydowskiej noszącej nazwisko Chwat. Jego siostra, Seweryna Broniszówna, to słynna aktorka początku XX wieku. Młody Aleksander po ukończeniu gimnazjum wstępuje na Uniwersytet Warszawski, gdzie w latach 1918-1926 studiuje filozofię. W tym okresie wraz z przenikającymi z zagranicy tendencjami pojawiają się pierwsze grupy futurystyczne w Polsce. Również Wat znacząco przyczynia się do ich rozwoju. Razem z Anatolem Sternem organizuje wieczory futurystyczne, ogłasza manifesty i redaguje jednodniówki (m.in. „Tak” z 1919, „Gga, pierwszy polski almanach poezji futurystycznej” z 1920).

Równie oryginalny, co szokujący jest futurystyczny debiut Wata, a mianowicie wydany w 1919 z datą 1920 poemat prozą - „Ja z jednej strony i ja z drugiej strony mojego mopsożelaznego piecyka”. Jak wyjaśniał autor dzieła, miało ono powstać w czasie choroby, kiedy walczył z 40-stopniową gorączką. Być może to żartobliwe tłumaczenie miało dodać tylko i wyłącznie kolorytu tekstowi i tak balansującemu już na pograniczu szalonej wyobraźni i chorej, schizofrenicznej osobowości, jaką przejawia złożony i skomplikowany podmiot poematu. Również założone w 1924 wraz Henrykiem Berlewim i Stanisławem Bruczem biuro reklamowe „Reklamo - Mechano” zdawało się być nie tyle pomysłem na oryginalną działalność dochodową, co kolejnym futurystycznym żartem. W latach ’20 Wat publikuje swe teksty w „Nowej Sztuce”, „Zwrotnicy”, „Almanachu Nowej Sztuki”.

W 1927 r pisarz bierze ślub z Pauliną Lewówną, a następnie skupia swą działalność na tłumaczeniu literatury rosyjskiej, francuskiej i niemieckiej. Rozpoczyna także od zbioru opowiadań pt.: „Bezrobotny Lucyfer” twórczość prozatorską.

Niezbyt szczęśliwie kończy się dla pisarza zainteresowanie sprawami społecznymi i politycznymi. Za współtworzenie sympatyzujących z KPP „Wiadomości Literackich” już po 2 latach od ich założenia, w 1929 zostaje aresztowany. W latach 1932 - 39 współpracuje z wydawnictwem Gebethner i Wolff. Jest także członkiem polskiego oddziału PEN Clubu. Podczas II wojny światowej przebywa we Lwowie, gdzie w 1940 wraz z innymi pisarzami zostaje aresztowany przez Rosjan i wywieziony najpierw do Kijowa, potem Moskwy i Kazachstanu. Po wyzwoleniu tych terenów przez generała Andersa pełni funkcję przedstawiciela rządu londyńskiego w Kazachstanie. Do kraju powrócił dopiero w 1948 r już bez wcześniejszych komunistycznych sympatii. Po wojnie drukuje w „Kuźnicy” i „Twórczości”, jednak rozczarowanie nowym powojennym porządkiem powoduje, iż pisarz przestaje pisać. Pełni funkcję redaktora naczelnego Państwowego Instytutu Wydawniczego.

W tym czasie rozwija się u Wata wyjątkowo dokuczliwa choroba, tzw. zespół Wallenberga, objawiający się silnymi i długotrwałymi atakami bólu głowy. Dlatego też w 1959 r wyjeżdża z kraju z nadzieją znalezienia skutecznej terapii na Zachodzie. Do ojczyzny nigdy już nie powróci. W 1957 ukazuje się dobrze przyjęty przez krytykę tom poezji pt.: „Wiersze”. Ich autor mieszka w Paryżu przez jakiś czas także w Kalifornii. Niestety stan jego zdrowia pogarsza się. Schorowany Wat coraz częściej myśli o samobójstwie jako jedynej drodze ucieczki. Praktycznie nie może już nawet pisać. Z nagrań jego rozmów, mających być pewnego rodzaju terapią, z przebywającym w Berkeley Czesławem Miłoszem powstanie dzieło zatytułowane; „Mój wiek. Pamiętnik mówiony” (1977). Polifoniczny w treści pamiętnik jest przede wszystkim próbą rozliczenia się ze stalinizmem. Młodzieńcze fascynacje komunizmem, za które wielokrotnie był osadzany w więzieniach, represje czasów wojny i powojenny porządek, wszystko to zmusiło niegdysiejszego marksistę do spojrzenia na wspomniane zagadnienia z zupełnie nowej perspektywy. Ponadto znajdziemy tam także bogaty zbiór przemyśleń i rozważań, sympatii i antypatii Wata.

Nękany długotrwałą chorobą artysta popełnia samobójstwo 29 lipca 1967 r.