Romantyczny indywidualizm - George Byron „Giaur” i Adam Mickiewicz „Konrad Wallenrod”

Romantyzm to okres w literaturze cechujący się odrzuceniem wszelkich zasad oraz norm tworzenia, buntem przeciwko twardym i nieprzekraczalnym granicom postrzegania świata. Głównym założeniem romantyków było odwołanie się do emocji, wyobraźni oraz intuicji własnej oraz odbiorców. Racjonalne doświadczanie świata odłożyli na bok. Bohaterów romantycznych wyróżniały takie cechy jak: uczuciowość, wyizolowanie, bogate wnętrze, cierpienie z powodu utraconej miłości oraz indywidualizm.

Ludzie będący indywidualistami to jednostki niezależne, świadome swojej odrębności oraz działające przeciwnie do ogólnie przyjętych norm i zasad. Indywidualiści, szczególnie bohaterowie romantyczni, w swoim postępowaniu kierowali się uczuciami oraz intuicją. Byli to ludzie, którzy uciekali od towarzystwa innych, samotnicy. Często buntowali się przeciwko obecnemu na świecie porządkowi. Byli niezrozumiani przez innych, wyobcowani. Tajemniczość, skrytość, rozdarcie wewnętrzne oraz indywidualizm to tylko niektóre z  podstawowych cech kreacji bohatera romantycznego.

„Giaur” George'a Byrona oraz „Konrad Wallenrod” Adama Mickiewicza należą do gatunku powieści poetyckiej. Za twórców tego gatunku literackiego uważa się Waltera Scotta oraz George'a Byrona. W Polsce jednym z realizatorów powieści poetyckiej był Adam Mickiewicz.

Giaur oraz Konrad Wallenrod niewątpliwie posiadają cechy typowego bohatera romantycznego. Cierpią z miłości, poszukują, rezygnują z ogólnie przyjętych norm, kierują się w życiu uczuciami oraz są indywidualistycznymi jednostkami.

Główny bohater powieści Byrona jest postacią pełną niedomówień, tworzącą wokół siebie atmosferę tajemniczości. Nie znamy jego dokładnego pochodzenia, imienia, przeszłości. Giaur jest poganinem, stąd ten tytuł. Termin „giaur” używany był przez muzułmanów na określenie osoby niewiernej.
 
Giaur pojawia się w Grecji, gdy ta znajduje się pod panowaniem Turcji. Sprzeciwia się prawom wyznawanym przez mieszkających na tych ziemiach muzułmanów - prawom Koranu. Zakochuje się w pięknej, czarnowłosej Leili, pierwszej żonie baszy Hassana. Kobieta odwzajemnia uczucie bohatera. Giaur kocha wybrankę swojego serca miłością czystą, namiętną i bezgraniczną. Miłość do Leili utożsamia ze szczęściem oraz wewnętrznym spokojem. Jest ona dla niego wartością najwyższą i najcenniejszą. Nie liczy się nic, prócz miłości do niej.

Leila, zgodnie z prawami księgi Koran, zostaje skazana na śmierć - utopiona nocą w morzu. Strata najdroższej osoby budzi w Giaurze pragnienie zemsty. Bohater, z natury wybuchowy, działając pod wpływem silnych emocji, zabija Hassana. Niestety jego cierpienie po starcie ukochanej nie maleje. Giaur, rozważając swoje postępowanie, przeżywa wewnętrzne rozdarcie. Z jednej strony rozumie zachowanie Hassana i jego rozczarowanie związane z niewiernością żony. Z drugiej strony uważa karę śmierci za zbyt okrutną. W poszukiwaniu spokoju ducha oraz wyciszenia udaje się do klasztoru.

Przebywając wśród mnichów również nie przestrzega zasad panujących w klasztorze. Stroni od towarzystwa zakonników, nie bierze udziału w mszach lub stoi schowany w kącie. Swoją postawą i wyobcowaniem budzi w mieszkańcach klasztoru strach i lęk. Podczas spowiedzi przyznaje się do zabójstwa Hassana, ale nie wyraża w związku z tym skruchy. Wręcz przeciwnie - gdyby miał narodzić się na nowo, postąpiłby dokładnie w ten sam sposób. Mówi o ogromie swoich uczuć do Leili, mimo iż dziewczyna od dawna nie żyje. Giaur był wierny swojej wybrance serca do końca swojego życia. Miłość Leili była jedyną rzeczą w jego życiu, która dała mu chwile szczęścia. Giaur to jednostka bardzo wrażliwa i uczuciową. Indywidualista wznoszący się ponad wszystkich innych ludzi.

Konrad Wallenrod został porwany przez Krzyżaków w wieku pięciu lat. Zamieszkał na dworze Winrycha von Kniprode i tam był wychowywany, i uczony. Nadano mu imię Walter Von Stadion Alf. Na dworze poznał starca, Halbana. To on uświadomił Konradowi, skąd naprawdę pochodzi. Wzbudził w chłopcu miłość do prawdziwej ojczyzny oraz nienawiść do Krzyżaków. Przy pierwszej nadarzającej się okazji młodzieniec uciekł z Litwy i trafił na dwór księcia Kiejstuta. Niedługo potem ożenił się z jego córką, Aldoną. Konradowi nie było dane długo cieszyć się szczęściem rodzinnym. Musiał stanąć do walki przeciwko Krzyżakom.

Działania jego rodaków nie przynoszą pozytywnych skutków. Krzyżacy dalej plądrują tereny litewskie. Konrad uświadamia sobie, że jedynym sposobem na pokonanie Krzyżaków jest podstęp, użycie techniki „na lisa”. Mickiewicz otwierając swoją powieść cytuje „Księcia” Machiavellego: „Macie bowiem wiedzieć, że są dwa sposoby walczenia - trzeba być lisem i lwem”.

Konrad, podejmując decyzję o dalszej walce, przeżywa wewnętrznie rozdarcie. Stoi przed wyborem pomiędzy rodziną, miłością a dobrem ojczyzny. Przeżywa prawdziwy dylemat moralny.

W ostateczności Konrad wybrał ojczyznę, porzucając własne szczęście. Wraca do Krzyżaków, zostając służącym Konrada Wallenroda, a kiedy ten ginie, podszywa się pod niego. W Malborku zostaje mianowany Wielkim Mistrzem zakonu krzyżackiego. Dowodząc Krzyżakami rusza na Litwę. Doprowadza do klęski zakonu. Konrad przytłoczony wyrzutami sumienia oraz nieetyczności swojego postępowania popełnia samobójstwo.

Konrad Wallenrod kieruje się w życiu przede wszystkim silnymi emocjami takimi jak: pragnienie zemsty, nienawiść oraz miłość do ojczyzny. Musi dokonać wyboru pomiędzy miłością do Aldony a wiernością ojczyźnie. Konrad buntuje się przeciwko obecnej sytuacji jego kraju i rodaków. Dochodzi w nim do wewnętrznego konfliktu pomiędzy poprawnością  polityczną a nieetycznym zachowaniem. Jego indywidualizm opiera się na podejmowaniu wyborów oraz działaniu pod wpływem emocji.

Jakiegokolwiek wyboru Konrad by nie dokonał, skończyłoby się to dla niego źle. Utraciłby ukochaną ojczyznę albo miłość żony. Jest on samotny w swojej walce. Wszystko zależy tylko od niego. Niemożność pogodzenia się z nieuczciwym postępowaniem świadczy o jego wielkiej wrażliwości. Konrad nie tylko zachował się nieetycznie, ale także złamał podstawowe prawa rycerskie, takie jak honor i duma. Dokonawszy wyboru, był konsekwentny w swoim działaniu. Cierpiał, ale doprowadził swój plan do końca.

Giaur oraz Konrad Wallenrod swoimi postawami reprezentują romantyczny indywidualizm. Buntują się przeciwko zastanemu porządkowi w swoim życiu, ale także - społecznemu czy narodowemu, cierpią także z powodu utraconej miłości. Oboje są niezwykłymi postaciami o rzadko spotykanych cechach charakteru. W swoim działaniu są samotni, wyobcowani. W ostateczności egzystencja obu bohaterów opiera się na cierpieniu oraz rozpaczy. Konrad Wallenrod oraz Giaur stanowią uosobienie bohatera romantycznego.