Filozofia antyku - opracowanie

Antyk to okres, kiedy prężnie zaczęła rozwijać się filozofia. Człowiek zapragnął zinterpretować świat, nabrać świadomości o samym sobie i wiedzy o otoczeniu w jakim przyszło mu żyć. Wielu myślicieli próbowało dokonać analizy tych zagadnień i wyciągnąć z niej wnioski. Przyjrzyjmy się ich dokonaniom.

Sokrates mieszkał w starożytnych Atenach. Być może nie był to filozof w klasycznym tego słowa znaczeniu, ale jego poglądy odcisnęły wielkie piętno na następnych pokoleniach. W swojej działalności kierował się metodą akuszerską, kiedy to podczas dyskusji ze spotkanym człowiekiem uświadamiał mu jego stan wiedzy (a raczej niewiedzy). To on wprowadził pojęcie „cnoty”, jako doskonałości. Twierdził, że może osiągnąć ją tylko człowiek mądry, posiadający wiedzę i świadomie wybierający między dobrem a złem.

Kolejną ważną postacią w filozofii greckiej był Platon. Najbardziej znana z jego poglądów jest jaskinia platońska. Otóż uważał on, że świat doczesny jest odbiciem świata idealnego (tak jak ognisko w jaskini odbija na ścianach cienie postaci). Dlatego świat materialny uważał za zły, a jego postać idealną za dobra. Platon kontynuował pogląd Sokratesa o tym, że zło bierze się z niewiedzy. Jest on również autorem koncepcji czterech cnót kardynalnych - dobro, męstwo, umiarkowanie i sprawiedliwość.

Trzecim wielkim filozofem starożytnej Grecji był Arystoteles, uczeń Platona. Uznawał on dobro za wartość subiektywną. Uważał, że dusze ludzkie są odmienne, dlatego to co dla jednej będzie dobre, dla innej może być złem. Jest również autorem koncepcji „złotego środka”. Takie podejście, dalekie od zbyt rygorystycznego, ale kierujące się rozumem miało być gwarantem szczęścia. Warto jeszcze wspomnieć, że w swojej „Poetyce” opisał wszelkie akty twórcze (np. pisania dzieła literackiego), jako akty „mimesis”, czyli naśladowania świata, w którym żyjemy.

W starożytnej Grecji funkcjonowały także liczne szkoły filozoficzne. Jedną z nich byli epikurejczycy. Założycielem tej formacji był Epikur z Samos. Jego poglądy na życie wiązały się z przyjemnością. Głosił on, że celem życia jest zapewnienie sobie radosnej egzystencji, wolnej od bólu i zmartwień. Środkiem do tego miało być życie zgodne z rozumem, pozbawione zamętów i burz (ataraksja). Twierdził także, że życie ludzkie nie jest zdeterminowane i jego kształt zależy od działania jednostki. To jemu przypisywane są te słowa na temat śmierci: „póki jesteśmy, nie ma śmierci, gdy śmierć jest, nie ma nas”.

Inną szkoła byli cynicy. Założycielem był Antystenes z Aten. Poglądy tej szkoły na czołowe miejsce wysuwały cnotę. Byli oni tak zaciekli, że pogardę dla dóbr materialnych doprowadzili niemal do perfekcji. Doskonałym przykładem może być Diogenes z Synopy, który, by jak najlepiej oderwać się od dóbr ziemskich, zamieszkał w beczce. Głosili konieczność kierowania się własnym rozumem, odrzucenie wszystkich autorytetów, wartości i zwyczajów.

Stoicyzm był nurtem filozoficznym, który rozwijał się w kilku fazach. Pierwsza wiąże się z postacią Zenona z Kitionu. Głosił on, że szczęście może dać człowiekowi tylko cnota, uniezależniona od wszelkich czynników zewnętrznych. Najbardziej znanymi reprezentantami tej filozofii byli Seneka i Marek Aureliusz - obywatele Rzymu. Głosili oni konieczność dostosowania się do świata, gdyż jego zmiana jest niemożliwa. Cnota miała być idealnym stanem człowieka, jednak jej osiągnięcie było utrudnione przez popędy i pragnienia. Dlatego należy je zwalczać, kierując się rozumem. Ważną rolę w ich poglądach pełni także obowiązek. Wiąże się on z koniecznością dostosowania się do świata. Ma ono nie odbywać się bezczynnie, ale w połączeniu z wypełnianiem obowiązków, narzuconych przez jego kształt.