Stratyfikacja społeczna - definicja, charakterystyka, przykłady

Stratyfikacja społeczna to koncepcja polegająca na uwarstwieniu społecznym, czyli rozpatrywaniu społeczeństwa w ujęciu występowania warstw, takich jak klasy, stany czy też grupy społeczno–zawodowe. Występują między nimi znaczące różnice w statusie majątkowym, wiekowym, a także te opierające się na kryterium wykształcenia i kwalifikacji.

Pozycja danej warstwy zależy od uznaniowego systemu wartości w danym społeczeństwie. Stratyfikacja polega w głównej mierze na wyszczególnieniu różnych jednocześnie występujących grup w danym społeczeństwie. Ich egzystencja jest równoczesna, aczkolwiek poziom życia znacznie się różni.

Termin ten wywodzi się z lat trzydziestych ubiegłego stulecia, jako pierwszy użył go amerykański analityk W. Warner. Dokonał on badań na podstawie społeczności zamieszkującej małe miasteczko amerykańskie. Wyodrębnił on na podstawie różnorodnych kryteriów sześć warstw charakteryzujących się nierównym prestiżem.

Współcześnie można zaobserwować pięć podstawowych zasobów społecznych: władza, pieniądze, prestiż, wykształcenie oraz zdrowie. W aspekcie historycznym zasadniczym jednak kryterium stratyfikacji była wolność ludzka oraz nadany status majątkowy. Przykładem tego był podział na niewolników oraz ich panów i system klasowy opierający się na bogatych oraz biednych.

Obecnie prestiż jest subiektywnym kryterium stratyfikacji, opiera się głównie na podstawach emocjonalnych, chociaż wpływ na to mają także wykształcenie oraz wykonywany zawód czy też stopień zamożności. Niektóre stanowiska są bardziej pożądane i przez to wyżej oceniane w społeczeństwie. Przykładowo lekarz zawsze zdobywa szacunek wśród przedstawicieli innej warstwy społecznej z racji posiadanej wiedzy oraz możliwości wspomagania innych lub też nawet ratowania im życia. Jest to zawód uznawany za najbardziej prestiżowy głównie z powodu jego trudności, nie każdy jest w stanie zdobyć tak szeroki zakres wiedzy i wykorzystywać go w celach z zasady opartych na empatii.

Stratyfikacja społeczna jest zjawiskiem potrzebnym, gdyż pozwala dostrzegać i szanować cudze umiejętności, nawet jeśli jednocześnie występuje uczucie zazdrości. Jest ona także zjawiskiem nieodłącznie towarzyszącym społeczeństwu oraz nierozerwalnie z nim związanym. Zawsze istniały podziały, gdyż tylko utopijne założenia państwa, w którym wszyscy są równi oraz posiadają identyczne cechy osobowości i charakteru czy reprezentują zbliżony status majątkowy, są niemożliwe. Weryfikacji dokonała historia, przykładowo założenia marksizmu i leninizmu były oparte na odrzuceniu teorii stratyfikacji, co zakończyło się straszliwym kryzysem gospodarczym i ekonomicznym krajów, które próbowały takie marzenie zrealizować.