Rycerstwo - Kryzys rycerstwa w XIV wieku

Rycerstwo, w okresie swej świetności, posiadało dwa główne źródła dochodów – ziemię oraz wyprawy wojenne. Zmiany dokonujące się w sferze ekonomicznej, kulturowej i politycznej, jakie miały miejsce u schyłku średniowiecza, spowodowały, że rycerstwo znalazło się w poważnym kryzysie.

Średniowieczna koegzystencja rycerstwa i chłopstwa feudalnego, choć daleka była od idealnej, nie rodziła poważnych napięć. Rycerstwo, angażujące się raz po raz w wyprawy krzyżowe, nie miało czasu, aby interesować się sprawami rent feudalnych – zyski gwarantowały zdobycze wojenne. Sytuacja ta jednak zmieniała się wraz z utratą przez krzyżowców posiadłości w Ziemi Świętej. Bogate i niezwykle istotne terytoria zostały utracone i załamał się ruch krucjatowy.

Rycerstwo zmuszone więc było szukać zysków w inny sposób. Pozostając w kraju, pan miał możliwość częściej doglądać swych włości, co w krótkim czasie przełożyło się na zwiększenie ciężarów, z jakimi chłop musiał się uporać. Wiek XIV przyniósł dodatkowe, bardzo niekorzystne, zjawiska. Coraz częściej zdarzały się klęski urodzajów, natomiast liczba chłopstwa permanentnie się zwiększała, powodując powszechny głód.

Chłopi, którzy nie byli w stanie wytworzyć nadwyżki towarów na sprzedaż, porzucali swe obowiązki i udawali się do miasta, w nadziei, iż tam będą się w stanie utrzymać. W efekcie migracji wsie stopniowo się wyludniały, doprowadzając rycerzy feudałów do bankructwa. Nawet jeśli skromna renta była nadal odprowadzana to jednak na skutek złej polityki finansowej, monety ulegały „zepsuciu”, podatki natomiast monarcha nieustannie podnosił.

Sposobem wyjścia z kryzysu, w początkowym jego etapie, było angażowanie się w toczące się wojny oraz poszukiwanie dochodów w rozboju. Przemoc i napady - bandytyzm rycerski - stać się miały prawdziwą plagą kupców i podróżników w XIV i XV wieku.

Wojny, jak się miało wkrótce okazać, również nie były dobrym interesem, nastąpiła wszak zmiana charakteru walk. Coraz większą rolę posiadały wojska zaciężne, piechota, a od czasu zastosowania prochu również artyleria. Wojna stuletnia, a zwłaszcza druzgocąca klęska rycerzy francuskich z piechotą i łucznikami angielskimi, jedynie potwierdziła fakt, iż rycerstwo chyli się ku upadkowi. Od tego czasu wojna nie była już domeną szlachetnie urodzonych – obsługiwanie broni palnej nie wymagało wieloletniego przygotowania.

Przetrwanie warstw szlacheckich uzależnione zostało od tego, czy odnajdą się one w nowej, rynkowej rzeczywistości. Rycerstwo przeobraziło się w osiadłą szlachtę. W krajach Europy Zachodniej szlachta aktywnie zaangażowała się w rozwój przemysłu, a na wschód od Łaby zaczęły powstawać wielkie folwarki opierające się na pańszczyźnie.