Wojny religijne we Francji - hugenoci - geneza i skutki

Francuskich protestantów, głównie wyznawców doktryny Kalwina określano mianem hugenotów. Religia ta pojawiała się w latach 40-tych XVI wieku i rozpowszechniała się zwłaszcza wśród warstw mieszczańskich. Z czasem wyznanie to stało się popularne również w warstwach szlacheckich oraz pośród możnowładców tj. Burbonowie i Chatillonowie. Utworzenie jednolitej organizacji kościelnej dokonało się w trakcie pierwszego synodu w roku 1559. Wtedy też ogłoszono zbiór zasad wiary nazwany Confessio Gallicana.

Król Henryk II zasiadający na tronie w latach 1547-1559 pomimo, iż popierał protestantów w ich walce z Habsburgami to jednak równocześnie prześladował rodzimych hugenotów. W latach 60-tych natomiast wyznanie to stało się przedmiotem politycznej gry między dworem (na czele z Katarzyną Medycejską) oraz możnymi rodami (katolickimi Gwizjuszami i protestanckimi Burbonami). Uzyskanie w roku 1562 swobody wyznaniowej przez Hugenotów spotkało się z ostrą reakcją obozu katolickiego, który zainicjował masakrę innowierców w Vassy, co z kolei doprowadziło do wybuchu konfliktu religijnego we Francji.

W wewnętrzne sprawy Francji ingerować zaczęły również państwa sąsiednie: Hiszpanie popierali Gwizjuszy, natomiast Anglia pomagała hugenotom.

Najbardziej pamiętnym wydarzeniem wojen religijnych we Francji była rzeź hugenotów w Paryżu. Wydarzenie to nie było w żadnym stopniu oczekiwane. Wręcz przeciwnie, w roku 1572 bardzo blisko było do zawarcia porozumienia przez skonfliktowane strony (już dwa lata wcześniej podpisano umowy, na mocy których hugenoci otrzymali cztery twierdze) . Na ślub Małgorzaty de Valois, katolickiej księżniczki z Henrykiem Burbonem, królem Nawarry, do Paryża licznie przybyła szlachta hugenocka.

Sytuację tę wykorzystała Katarzyna Medycejska, która wymusiła na królu Karolu IX decyzję o krwawej rzezi innowierców. Liga katolicka wspólnie z uzbrojonymi paryżanami przystąpiła do działania w nocy z 23 na 24 sierpnia. W trakcie dwóch dni z rąk katolików śmierć poniosło 3 tysiące hugenotów. Do końca przyszłego miesiąca w rozruchach na terenie całego kraju zginęło około 20 tysięcy osób.
Lojalnym do tej pory, wobec monarchy Francji, hugenotom udało się jednak utrzymać twierdze w La Rochelle i na południu rozpoczęli tworzenie organizacji militarnych.

Zagwarantowanie bezpieczeństwa innowiercom przez Henryka III w roku 1576 oraz fakt, iż jego następcą miał zostać Henryk z Nawarry spowodowały zaognienie konfliktu. W latach 1585-1589 doszło do wojny trzech Henryków (król i jego następca przeciwko Henrykowi Gwizjuszowi). Henryk IV Burbon walczył więc w początkowych latach swojego panowania zarówno z Ligą Katolicką jak i Hiszpanami. Ostatecznie w roku 1593 przeszedł na katolicyzm („Paryż wart jest mszy”) i zakończył wojnę. W roku 1598 ogłoszono edykt nantejski, który przyznawał hugenotom wolność wyznania i kilka twierdz. Francja pozostała krajem katolickim, lecz mniejszości mogły się cieszyć wolnościami politycznymi i religijnymi.

Edykt nantejski odwołany został w roku 1685 XIV. Było to jednoznaczne z rozpoczęciem szeroko zakrojonych szykan wobec hugenotów, którzy stopniowo opuszczali Francję, powodując jej gospodarcze osłabienie. Pełne zrównanie w prawach wszystkich religii nastąpiło dopiero w trakcie Wielkiej Rewolucji Francuskiej, a przypieczętowane zostało w kodeksie Napoleona.