Powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej - data, przyczyny, przebieg

Utworzenie Stanów Zjednoczonych miało dla wydarzeń wieku XVIII, jak i zresztą dla całej późniejszej historii świata, niebagatelne znaczenie. Nie była to bowiem wyłącznie zwykła wojna kolonialna. Amerykanie żywili przeświadczenie, że mają niepowtarzalną okazję na zorganizowanie się we wspólnotę, która stanie się niebawem przykładem do naśladowania.

Powodem, dla którego ludność angielska decydowała się na wyruszenie za Ocean, były głównie kwestie religijne. Szykanowani w rodzimym kraju purytanie, w Ameryce odnaleźli spokój i warunki sprzyjające kultywowaniu wartości, które wyznawali. Braterskość i równość, przedsiębiorczość, prostota oraz skromność – cechy, które tak bardzo cenili, obowiązywały jednak tylko wewnątrz ich społeczności. Rdzenni mieszkańcy kontynentu amerykańskiego - czyli Indianie - nie mogąc konkurować ze znacznie lepiej zorganizowanymi i wyposażonymi najeźdźcami, zmuszeni byli toczyć nierówne walki lub opuszczać swą ziemię.

Bogata w naturalne dziedzictwo Ameryka oferowała przyjezdnym wiele możliwości do stania się majętny. Swoboda polityczna i względna demokratyzacja gwarantowały wolność wyznaniową, która w targanej namiętnościami Europie nie zawsze była tolerowana. Ponadto kolonie angielskie z biegiem czasu coraz wyraźniej rościły sobie prawo do prowadzenia własnej - niezależnej od Anglii - polityki zewnętrznej. Jednym z jej efektów było wypowiedzenie przez stan Wirginia wojny Kanadzie, która była w posiadaniu francuskim. Siedmioletnia wojna, w której brały również udział kraje macierzyste, zakończyła się porażką Francuzów i na mocy traktatu paryskiego z roku 1763 Kanada przeszła pod panowanie brytyjskiej Korony.

Jednak kluczową konsekwencją konfliktów był rozwój wśród mieszkańców kolonii więzi opartej o narodową samoświadomość. Tymczasem rząd angielski liczył, że ścisłe podporządkowanie bogatej kolonii będzie rozwiązaniem problemów finansowych związanych z nieustannym prowadzeniem wojen. Zasady, jakie zostały narzucone terytoriom zamorskim, powodowały, że stawały się one jedynie rynkami zbytu. Od roku 1764 wprowadzane były coraz nowsze podatki, cła i opłaty (w tym podatek stemplowy – od wszystkich transakcji), a podatki już istniejące ulegały podwyższeniu. Dodatkowo ograniczono możliwości eksportu oraz zakazano wytwarzania niektórych towarów. Odpowiedź Amerykanów, czyli bojkot produktów angielskich, okazała się skuteczna i większość podatków odwołano. Jednak w roku 1773 uchwalono „ustawę o herbacie”, która uzależniała Amerykanów od dostaw z kontrolowanej przez Anglików Kompanii Wschodnioindyjskiej.

W akcie buntu doszło do tzw. „bostońskiego picia herbaty” – mieszkańcy Bostonu wtargnęli na statki przybyłe z Indii i zatopili cały drogocenny ładunek. Było to nieformalne wypowiedzenie wojny Anglikom. W celu zorganizowania własnych działań utworzono w roku 1774 w Filadelfii I Kongres Kontynentalny, na którym powołano siły zbrojne (tzw. milicje lub gwardię obywatelską). Do pierwszych starć doszło już w roku 1775. Rok później głównodowodzącym wojsk kolonialnych mianowany został Jerzy Waszyngton.

Konsekwencją prowadzonej wojny było ogłoszenie „Deklaracji niepodległości” 4. lipca 1776. Opracowana została ona przez Thomasa Jeffersona i zakładała powstanie Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej o ustroju republikańsko-demokratycznym. Dokument ten stał się podstawą uchwalonej 17. września 1787 roku konstytucji Stanów Zjednoczonych. Równolegle - prowadzona wojna nie szła po myśli „gospodarzy”. Sytuacja zaczęła się zmieniać dopiero wtedy, gdy nadeszło wsparcie ochotników z całej Europy, w tym Tadeusza Kościuszki, który odegrał ważną rolę w bitwie pod Saratogą (1777).

W roku 1778, dzięki namowom Benjamina Franklina, a także z chęci odegrania się za porażkę poniesioną w wojnie siedmioletniej, Francja przyłączyła się do konfliktu po stronie Amerykanów. Dodatkowe włączenie się do wojny Hiszpanii i Holandii spowodowało, że Anglia walczyć musiała na wielu frontach (również Ameryka Środkowa, Indie) i tym samym Amerykanie stopniowo osiągali przewagę. Pobicie armii brytyjskiej pod Yorktown w 1781 przesądziło o zwycięstwie. Ostatecznie pokój podpisano 3. września 1783 roku w podparyskim Wersalu. Na mocy ustaleń Anglia uznała niepodległość USA.

Ciesząc się niezależnością, Amerykanie stanęli wobec problemu organizacji nowego państwa. Konstytucja opracowana została głównie przez cztery osoby, tzw. „Ojców Założycieli” – Thomasa Jeffersona, Jerzego Waszyngtona, Benjamina Franklina i Alexandra Hamiltona. Według  ich ustaleń w USA miała zostać zastosowana, wywodząca się od Monteskiusza, zasada trójpodziału władzy (władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza). Utworzony został Kongres (Senat i Izba Reprezentantów), powołano urząd prezydenta (dwie pierwsze kadencje – Jerzy Waszyngton) oraz sąd najwyższy, który ma olbrzymie znaczenie, gdyż stwierdza zgodność ustaw stanowych z konstytucją. Tym niemniej konstytucja pozostawiła stanom wiele swobody w tworzeniu własnej polityki. 

W roku 1791 przyjęto 10 kolejnych poprawek do konstytucji, które nazwane zostały Kartą Praw i dotyczyły głównie swobód obywatelskich, w tym wolności słowa (poprawka nr.1). Konstytucja poszerzona o Kartę Praw obowiązuje po dzień dzisiejszy.