Upadek Gomułki i strajki 1970 w PRL - opracowanie

W czasie 14 lat rządów Władysława Gomułki i Józefa Cyrankiewicza, czyli w latach 1956-1970, Polska ciągle pozostawała zależna od Związku Radzieckiego. Mimo zabiegów mających na celu rozwój gospodarczy kraju, rząd nie zdecydował się na żadne głębokie reformy.

Zwiększeniu uległy swobody obywatelskie, zmniejszono represje i złagodzono cenzurę. Również kościół katolicki cieszył się większą suwerennością. Rozwój ekonomiczny hamowały jednak sztywne ceny, zasada pełnego zatrudnienia i wyrównane płace. Niezbędna dla stymulowania rozwoju konkurencja, nie istniała. Rozrastała się za to w zastraszającym tempie biurokracja.

W grudniu 1970 Gomułka i PZPR postanowili wprowadzić regulację cen, dzięki której mieli nadzieję znaleźć środki na planowaną reformę gospodarczą. 13 grudnia ogłoszono podwyżkę cen żywności w formie uchwały Rady Ministrów o „zmianie cen detalicznych całego szeregu wyrobów”. Doprowadziło to do wysokich wzrostów cen artykułów powszechnych (cena mięsa wzrosła o prawie 18%), co z kolei spowodowało masowe protesty ludności.

14 grudnia 1970 roku wybuchł w Gdańsku strajk ekonomiczny. Protest szybko rozprzestrzenił się na całe wybrzeże. Gomułka zdecydował o stłumieniu strajku za pomocą sił zbrojnych. Zastanawiał się również nad wprowadzeniem stanu wyjątkowego i godziny milicyjnej. 15 grudnia przeciwko strajkującym po raz pierwszy użyto broni palnej.  W wyniku starć, które miały miejsce przez kolejne 3 dni, kilkadziesiąt osób zostało zabitych, wielu zostało rannych. Z tego powodu 19 grudnia Biuro Polityczne KC PZPR, w którym coraz większe wpływy zdobywał Edward Gierek, doprowadziło do dymisji Gomułki. Nie miał on też w swych decyzjach poparcia Kremla, nie cieszył się sympatią Breżniewa. Dodatkowo pogorszył się w tamtych dniach stan zdrowia Gomułki.

20 grudnia zebrało się VII plenum KC PZPR. Stanowisko pierwszego sekretarza objął Gierek, natomiast z Biura Politycznego KC usunięto poza Gomułką, Jaszczuka, Kliszkę, Spychalskiego i Strzeleckiego. Powołano pięciu nowych członków Biura Politycznego i trzech nowych członków sekretariatu KC. 23 grudnia Cyrankiewicz przestał być premierem.

Gomułkę krytykowano za to, że zawiódł zaufanie i nadzieje związane z wydarzeniami roku 1956 i nie dokonał żadnej z poważnych reform, jakich wymagał w tamtej chwili kraj. Jego upadek jest tym bardziej bolesny, że kiedy obejmował rządy, jawił się osobą jak najbardziej godną tego stanowiska, zapobiegł wtedy radzieckiej interwencji oraz wynegocjował dla Polski ustępstwa, a pierwsze lata jego rządów, to okres odwilży, odprężenia i umiarkowanych reform. Do upadku przyczynił się też niemało premier Cyrankiewicz, który niewiele uwagi poświęcał gospodarce i polityce wewnętrznej oraz tolerował niewłaściwe procesy tam zachodzące.