Kodeks Hammurabiego - opracowanie

Odkryty w trakcie badań wykopaliskowych w Suzie w roku 1902 kodeks Hammurabiego uważany jest za jeden z najstarszych tego typu dokumentów – jego powstanie datuje się na przełom wieków XVIII i XVII p.n.e.

Kodeks w całości sporządzony jest w języku babilońskim i składa się – nie licząc prologu i epilogu – z 282 artykułów. Nie określają one ogólnych norm prawa (kodeks miał bowiem charakter kazuistyczny), ale dotyczą one takich dziedzin prawa, jak prawo karne, małżeńskie czy rzeczowe i zawierają przepisy procesowe. Przedstawiony w kodeksie Hammurabiego system kar oparty był na zasadzie talionu i tzw. karach odzwierciedlających. Zasada talionu oznaczała „oko za oko”, a karą odzwierciedlającą było np. odcięcie synowi ręki, którą uderzył ojca.

Na podstawie zapisów kodeksu możliwe jest nakreślenie obrazu państwa i społeczeństwa babilońskiego tamtego czasu. Powodem skodyfikowania istniejących dotąd w różnych miastach sumeryjskich praw zwyczajowych była chęć przyspieszenie procesów zjednoczeniowych. Hammurabiemu bowiem udało się doprowadzić do zakończenia tysiącletniego rozbicia Mezopotamii. Stolicą scalonego organizmu państwowego uczynił on Babilon.

Społeczeństwo poddanych Hammurabiego było rozbite na klasy i silnie zhierarchizowane, a stopień kary uzależniony był od zajmowanej pozycji. Warstwą najbardziej upośledzoną pod tym względem byli niewolnicy zdobywani w trakcie licznych wojen. W kodeksie znalazły się zapisy niezwykle szykanujące występki tej klasy społecznej (mowa jest nawet o środkach, jakie należy zastosować w wypadku ucieczki człowieka zniewolonego).

Zapisy kodeksu są też dowodem rozwoju gospodarczego Mezopotamii. Świadczą o tym odniesienia do handlu i obrotu pieniężnego. Jest bardzo prawdopodobne, że rola kodeksu, zwłaszcza po śmierci samego władcy, nie była w Mezopotamii zbyt wielka. Tym niemniej uznaje się, że wywarł on niemały wpływ na jurysdykcję okolicznych państw i cywilizacji.
Współcześnie kodeks Hammurabiego stał się synonimem surowości, a jego zapisy funkcjonują, głównie w warstwie symbolicznej („oko za oko, ząb za ząb”).