Wojna w Afryce Północnej (1940-1943)

Datą rozpoczęcia się II wojny światowej w północnej części Afryki jest dzień 10 czerwca 1940 roku, kiedy to Włochy opowiedziały się po stronie hitlerowskich Niemiec i zaatakowały Francję. Rozpoczęła się tym samym walka w koloniach należących do Wielkiej Brytanii, Francji oraz faszystowskich Włoszech.

Głównym powodem walk prowadzonych w Afryce Północnej była chęć utworzenia przez Benito Mussoliniego drugiego Imperium Rzymskiego. Faszystowski duce pragnął, aby Morze Śródziemne stało się wewnętrznym morzem wielkiego włoskiego państwa. W tym celu należało jednak zająć kolonie aliantów, a szczególną uwagą obdarzyć Egipt oraz Kanał Sueski. Zajęcie tych terenów było strategicznie kluczowe. Nie bez znaczenia były także ziemie leżące na Półwyspie Arabskim, słynące ze swej zasobności w ropę – surowiec bardzo ważny podczas prowadzenia wojny.

Ważnym wydarzeniem, mającym miejsce na początku konfliktu, było utworzenie francuskiego rządu w Vichy, kolaborującego z nazistami. Z tego też powodu armia włoska nie zajmowała terenów Francji, nowego sojusznika w walce z aliantami. Dla Wielkiej Brytanii stanowiło to ogromny problem, nie mogła bowiem pozwolić na wzmocnienie się floty Państw Osi. Dlatego też 3 lipca 1940 roku otworzono ogień do francuskiej floty stacjonującej w porcie Mers El-Kebir. Akcja prowadzona do 5 lipca pod kryptonimem „Catapult” zakończyła się zniszczeniem floty francuskiej oraz zerwaniem stosunków dyplomatycznych z Wielką Brytania przez rząd w Vichy.

W tym samym czasie, 4 lipca armia włoska uderzyła na Sudan oraz Somali Brytyjskie. Ogromna przewaga wojsk faszystowskich spowodowała podporządkowanie tych kolonii Włochom już 19 sierpnia 1940 roku. Szybkie postępy żołnierzy Mussoliniego sprawiły, że 13 września tego samego roku podjęto próbę ataku na Egipt. Impet marszu zakończył się jednak 16 września wraz z zajęciem miejscowości Sidi Barani. Już następnego dnia brytyjskie bombowce odpowiedziały na to wydarzenie bombardowaniem miasta. Chwilowe rozprzężenie na forcie skończyło się w grudniu 1940 roku. Wtedy też wojska brytyjskie przystąpiły do realizacji planu „Compass”, który bardzo szybko zaczął odnosić sukcesy. Po zwycięskiej bitwie o Marmarykę wyparto w następnych dnia Włochów z Egiptu oraz zaczęto szykować ofensywę w stronę Cyrenajki.

Uderzenie rozpoczęto na początku roku 1941 i po ciężkim oblężeniu trwającym od 7 do 22 stycznia udało się wojskom alianckim zająć twierdzę Tobruk. Niebawem całe terytorium Cyrenajki zostało opanowane przez siły brytyjskie. Coraz gorsza sytuacja armii włoskiej sprawił, że Hitler wysłał do Afryki Północnej wojska niemieckie, które później zyskały sławę jako Afryka Korps. Armia rzeszy, którą dowodził generał Rommel, planowała odbić Tobruk. Jednak długotrwałe walki, trwające od kwietnia do grudnia 1941 nie przyniosły zamierzonych efektów. Twierdza, przy obronie której brały udział także jednostki polskie Strzelców Karpackich, pozostała w rękach alianckich.

Rok 1942 zasłynął przede wszystkim dwiema bitwami pod El Alamein. Pierwsza operacja zakończyła się wyczerpaniem wojsk brytyjskich, które zostały zmuszone do wycofania się i umocnienia swych pozycji. Druga, jedna z najsłynniejszych podczas wojen w Afryce, rozpoczęła się 23 października. Krwawe zmagania trwały do 3 listopada kiedy to gen. Rommel nakazał odwrót swoim wojskom. Zwycięstwo armii brytyjskiej, dowodzonej przez generała Montgomeryego, zapewniło przewagę aliantom w Afryce do końca kampanii. Wojska koalicji antyhitlerowskiej przejęły inicjatywę. Już 8 listopada przeprowadzono operację „Torach”, dzięki której zdobyto francuskie kolonie rządu Vichy. Jednocześnie trwał pościg za wojskami niemieckimi, który zakończył się w Tunezji, długo bronionej przez wojska III Rzeszy.

Zmiana nastąpiła wraz z nastaniem roku 1943. Alianci wkroczyli do Tunezji, ale spotkali się błyskawicznym atakiem wojsk niemieckich przy przełęczy Kasserine. Mimo znaczących strat armia koalicji antyhitlerowskiej nadal parła naprzód, realizując plan „Vulcan”. Ostatecznie 13 maja wojska włosko-niemieckie skapitulowały, kończąc tym samym wojnę w Afryce Północnej.  Zwycięstwo osłabiło Włochy i przygotowało grunt pod dalsze operacje wojsk alianckich, które mogły teraz zacząć swobodniej operować w basenie Morza Śródziemnego.