Wojna stuletnia - przebieg. I faza wojny stuletniej (do pokoju w Bretigny)

Zasadnicze działania militarne wojny stuletniej rozpoczęły się w lecie roku 1337, kiedy to wojsko francuskie (głównie kawaleria) dokonywało pierwszych śmiałych wypadów na terytorium angielskiej Akwitanii. Francuzi odnieśli wówczas szereg sukcesów, m.in. zagrozili poważnie stolicy prowincji, Bordeaux, a także sporadycznie przeprawiali się na drugą stronę kanału La Manche (Portsmouth, Southampton). Przedłużające się rokowania Edwarda III ze swoimi sojusznikami Normandią i Cesarstwem Niemieckim oraz problematyczny konflikt ze Szkocją skutecznie odwlekał w czasie termin angielskiej inwazji na kontynent, aż do roku 1339, kiedy to na północy Francji wylądowała potężna armia dowodzona osobiście przez angielskiego króla.

Filip VI tracił systematycznie uznanie w oczach swoich podwładnych, których ziemie były regularnie plądrowane przez poszukujących zapasów rycerzy angielskich, ponieważ zakwestionowana został jego nadrzędna rola – obrońcy ludu francuskiego – oraz otwarcie, pomimo przewagi liczebnej, unikał walnej bitwy z przeciwnikiem. W styczniu roku 1340 doszło ponadto do buntu skierowanego przeciwko władzy francuskiej we Flandrii, której mieszkańcy zasilili szeregi wojsk angielskich. 26. stycznia w Gandawie Edward III ogłosił się prawowitym królem Francji. Nieciekawą sytuację Filipa VI pogorszyła dodatkowo klęska jego liczącej niemal 200 okrętów floty w bitwie pod Sluis – 23. czerwca 1340. Jednak brak jednoznacznego rozstrzygnięcia wojny na lądzie spowodował zawarcie przez obie strony we wrześniu roku 1340 tymczasowego rozejmu.

Po wygaśnięciu zawieszenia broni Francuzi błyskawicznie zdobyli przewagę w Akwitanii, ale głównym teatrem najbliższych działań wojennych stała się Bretania – kraina na północno-zachodnim wybrzeżu Francji. Po śmierci króla Bretanii Jana III doszło do wojny o sukcesję po nim. Naprzeciw siebie stanęli brat zmarłego króla – Jan, hrabia Montfort – mający poparcie Anglii oraz jego bratanicą Joanną, którą wspierali Walezjusze. W jednej z bitew Francuzi pochwycili nawet hrabiego Montfort, ale pod jego nieobecność wojnę prowadziła jego żona, Joanna Flandryjska – stąd konflikt często nazywany jest „wojną dwóch Joann”. Wyniszczające walki toczyły się przez długie lata ze zmiennym szczęściem w całej Bretanii, nie wnosząc rozstrzygnięcia w wojnę angielsko-francuską przyczyniły się jedynie do gospodarczego upadku tego regionu.

Drobiazgowo przygotowana ofensywa angielskiego króla została ponowiona w roku 1346. Marsz jego wojsk na Paryż został zatrzymany 26. sierpnia 1346 roku pod Crecy nad Sommą osobiście przez Filipa VI wspomaganego przez swoich sojuszników. Wielka bitwa zakończyła się zwycięstwem Anglików, którzy następnie po długim oblężeniu opanowali port w Calais – historyczny angielski przyczółek na północnym wybrzeżu Francji.

W następnych latach działania wojenne zostały solidarnie zawieszone z powodu szalejącej w Europie epidemii dżumy zwanej Czarną Śmiercią. Od roku 1355 wielką sławę niezwyciężonego wodza zdobył sobie swoimi zaczepnymi podjazdami z terytorium Gujenny angielski następna tronu – książę Walii zwany od koloru swojej zbroi Czarnym Księciem. Pokonał on 19. września 1356 w bitwie pod Poitiers roku przeważające liczebnie wojska francuskie dowodzone osobiście przez panującego od 1350 roku, nowego króla Jana II Dobrego, biorąc go ponadto do niewoli. Była ona wielką klęską rycerstwa francuskiego, które w ogromnej większości poległo na polach Poitiers.

Sytuacja Francji stała się wówczas krytyczna – władzę symbolizował piętnastoletni delfin Karol, w kraju dochodziło do buntów chłopstwa, a Edward III podjął rokowania pokojowe z znajdującym się w niewoli Janem II. Umocniwszy swoją pozycję na dworze, delfin zdołał jednak odeprzeć kolejny zmasowany atak wojsk angielskich, ale w obliczu niepewnej sytuacji wewnętrznej był zdeterminowany podpisać za wszelką cenę pokój z Anglikami. Doszło do tego w 1360 roku w Bretigny, gdzie Francji zostały narzucone bardzo ciężkie warunki: Anglia  otrzymała jako suwerenną własności Gujennę, Gaskonię, Poitou, Rodez, Calais oraz kilka innych pomniejszych terytoriów, a Francja została zobowiązana do wykupienia Jana II z niewoli za cenę trzech milionów ecus w złocie. W zamian za to Edward III zrzekł się wieczyście pretensji do tronu francuskiego. Jednak wypuszczony „na słowo honoru” z niewoli, król Jan II Dobry nie był w stanie zebrać objeżdżając kraj tej olbrzymiej sumy okupu, więc przekazawszy formalnie władzę delfinowi Karolowi V powrócił honorowo do Londynu, gdzie zmarł w roku 1364.