Klemens Janicki - biografia, życiorys

Wymieniając poetów renesansowych, z pewnością wspomnimy o Mikołaju Reju czy Janie Kochanowskim, jednak odrodzenie obfitowało w wielu pisarzy, którzy nie są tak popularni jak wspomniani „bogowie” polskiej literatury, niemniej ich twórczość jest bardzo ciekawa i warta uwagi. Jednym z takich twórców jest Klemens Janicki, który mimo iż uznawany jest za poetę polskiego, tworzył dzieła wyłącznie w języku łacińskim. Być może jest to powód jego mniejszej popularności. Pierwotnie jego imię i nazwisko brzmiało „Klemens z Januszkowa”, dopiero później, chcąc upodobnić się do zagranicznych humanistów, zlatynizował swoje imię na „Ianicius”, następnie „Ianitius”, by w końcu wrócić do polskiego brzmienia, które brzmiało już Janicki.

Artysta urodził się w 1516 roku w małej wsi pod Gnieznem, uczył się najpierw w pobliskim Żninie, a następnie w Poznaniu. Już wtedy młody poeta zainteresował się literaturą i napisał swój pierwszy tomik poetycki o oryginalnym tytule: „Vitae archiepiscoporum Gnesnensium”, czyli „Żywoty arcybiskupów gnieźnieńskich”, napisane z polecenia ówczesnego prymasa. W tym czasie znajdował się pod opieką swojego mecenasa – arcybiskupa gnieźnieńskiego Andrzeja Krzyckiego, który był człowiekiem oświeconym i także pisał wiersze. Mężczyzn połączyła głęboka przyjaźń i wzajemny szacunek. Klemens Janicki poświęcił swemu patronowi szereg wzruszających wierszy, w których opowiada o przywiązaniu i wdzięczności za łaski, których doświadczył z jego strony.

Dzięki znajomości z Krzyckim zaprzyjaźnił się Janicki z innymi wybitnymi twórcami tamtej epoki: Janem Dantyszkiem oraz Stanisławem Hozjuszem. Niestety, wkrótce mecenas młodego poety umiera, jednak Janicki znajduje nowego opiekuna – Piotra Kmitę – marszałka wielkiego koronnego i kasztelana krakowskiego. Hojny mecenas umożliwia swojemu podopiecznemu wyjazd na studia do Padwy. Studiował tam filozofię, z której zrobił doktorat, a nawet za swe zasługi poetyckie został odznaczony laurem przez papieża Pawła III. Zawiązał także szereg znaczących znajomości, m.in. z Piotrem Myszkowskim czy Andrzejem Zebrzydowskim. Pobyt we Włoszech rozwinął jego zainteresowanie kulturą antyczną, czego wyraz znajdziemy w licznych dziełach poety odwołującego się do owej kultury zarówno w warstwie treściowej, jak i formalnej utworów.

Od roku 1540 poeta przeżywa kryzys. Cierpi na puchlinę wodną, z powodu której musi wracać do kraju, ponadto kłóci się i zrywa stosunki ze swoim dotychczasowym mecenasem. Aby zarobić na swoje utrzymanie, zostaje proboszczem parafii w Gołaczowie niedaleko Olkusza, korzysta także z pomocy finansowej oferowanej przez swoich przyjaciół. Umiera w 1542 lub 1543 roku.

Janicki był artystą wszechstronnym, jednak najbardziej znane są jego utwory poetyckie. Specjalizował się w elegiach, które jako pierwszy wprowadził do literatury polskiej. Ich zbiór pt.: „Księga żalów” („Tristium liber”) nawiązuje do działa Owidiusza pt.: „Tristia”. Rzymski poeta był dla Janickiego niedoścignionym wzorem, nieustającą inspiracją oraz wieloletnim autorytetem literackim. Elegie Polaka poruszały sprawy społeczne i okolicznościowe, były często pochwałami mecenasów i wyrażały przywiązanie do przyjaciół. Za najznamienitsze uważa się jednak elegie autobiograficzne, np. „O sobie samym do potomności”. Doceniane są także epigramaty Ianiciusa: wspomniane „Vitae archiepiscoporum Gnesnensium”, a także „Vitae regum Polonorum” („Żywoty królów Polski”). W obu przypadkach są to biografie ważnych postaci opatrzone czasami własnym, niekoniecznie pozytywnym, a nierzadko żartobliwym komentarzem.

Warto wspomnieć także o pieśni weselnej pt.: „Epithalamium Serenissimo Regi Poloniae, Sigismundo Augusto” napisanej z okazji ślubu Zygmunta Augusta z Elżbietą, a także „In Polonici vestitus varietatem et inconstantiam dialogus” stanowiącej rozmowę Władysława Jagiełły i jego błazna – Stańczyka – na temat kondycji ówczesnej Polski.