Archetypy biblijne - opracowanie, przykłady

Biblia jest jednym z najważniejszych źródeł kultury europejskiej. Przez chrześcijan uznawana za dzieło objawione, przez długi czas stanowiła wielki autorytet historyczny, do dziś jest jednym z najpiękniejszych elementów dorobku kulturowego na świecie. Mnogość obecnych w niej form literackich i ich kunszt stawiają ją w czołówce największych arcydzieł literackich.

Archetyp (z gr. archetypos – pierwowzór) to pierwotny model jakiejś postawy będący źródłem późniejszych zachowań mających w nim swój początek. Termin ten został przez teoretyków literatury zaczerpnięty z psychologii; jego twórcą jest Carl Gustave Jung. Określał on mianem archetypu podświadomy wzorzec zachowania, obecny w psychice każdego człowieka i kierunkujący jego działania.

Zarówno pośród ksiąg Starego, jak i Nowego Testamentu możemy wyszczególnić bardzo wiele postaw archetypicznych. Postawy te są niejako wyznacznikami tego, jak żyć – przedstawione postacie mają być wzorcami osobowymi bądź przestrogami dla odbiorcy.

Znanym powszechnie archetypem jest postać Hioba z Księgi Hioba. Człowiek, który początkowo miał wszystko, zostaje pozbawiony bogactwa, przyjaciół, rodziny i zdrowia. Jednak jego wiara i ufność w Boga nie zmniejszają się nawet na moment – Hiob jest przykładem kumulacji nieszczęść i manifestacją niezachwianego oddania. Archetyp ten przewija się w kulturze nieprzerwanie, aż do współczesności.

Archetypem jest także wędrówka opisana w Księdze Wyjścia. Jest to motyw nagrody za cierpienia (Izrealici gnębieni w Egipcie zostają wybawieni przez swego Boga), lecz nosi ono w sobie także przestrogę w postaci opisu wielu przykładów zwątpienia ludzi i kar, które ono na nich ściągnęło.

Nowy Testament również obfituje we wzorce osobowe. Zwłaszcza przypowieści przybliżają czytelnikowi wiele z nich. Przypowieść o marnotrawnym synu przywołuje dwa archetypy: archetyp syna, który w lekkomyślności roztrwonił majątek oraz ojca, który zawsze gotów jest przebaczyć  dziecku. Ojciec jest metaforą łaskawego Boga, który jest cierpliwy i miłosierny.

Inne archetypy obecne w Biblii to: Maria Magdalena, będąca archetypem nawróconego grzesznika; Maria, reprezentująca matczyną miłość, ofiarność i oddanie; Judasz, archetyp zdrajcy. Jezus Chrystus – podobny do mitologicznego Prometeusza – jest przykładem ofiary w imię miłości do ludzi.