Średniowiecze - charakterystyka epoki

Średniowiecze to epoka, która trwała od upadku Imperium Rzymskiego (476 n.e.) do podbicia Konstantynopola przez Turków (1453) lub odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba (1492).

Życie w tej epoce zostało podporządkowane doktrynie religijnej. Zaowocowało to rozwojem określonych prądów umysłowych. Teocentryzm zakładał postawienie Boga w centrum. Całe życie ludzkie miało być podporządkowane celom pozaziemskim. Ciało było tylko więzieniem dla nieśmiertelnej duszy. Asceza zakładała życie pełne wyrzeczeń, w ten sposób miano zapewnić sobie życie wieczne. Do prądów filozoficznych tego okresu zaliczają się nurty takie jak tomizm, scholastyka i augustynizm. Ojcem pierwszego był św. Tomasz z Akwinu. Umiejscowił on człowieka w miejscu pośrednim między Bogiem a bytami niższymi. Dlatego ludzie wciąż są nękani pokusami, a najlepszą metodą, by ich unikać jest rozumne kierowanie się zasadami etyki i cnoty. Scholastyka zakładała rozumowe wyjaśnianie dogmatów wiary. Takie dowody przedstawił m.in. Tomasz z Akwinu. Augustynizm wywodził się od św. Augustyna. Podobnie jak tomizm zakładał on rozdarcie człowieka, jako bytu pośredniego.

Literatura średniowieczna także została podporządkowana religii. Pojawiało się wiele legend o świętych („Legenda o świętym Aleksym”). Na scenach wystawiano misteria oraz dramaty liturgiczne, związane z męką Chrystusa. Ciekawym gatunkiem były także moralitety, których celem było sprowadzanie człowieka na właściwą drogę, zgodną z założeniami religii (w Polsce gatunek ten pojawił się nieco później, pisane były przez Reja i Jurkowskiego). Również poezja poruszała tematy religijne. Doskonałym przykładem jest „Bogurodzica”, w której poza pochwałą Matki Boskiej pojawia się motyw deesis, czyli pośredniego zwrotu do Boga.

Średniowiecze to okres rozwoju nowych gatunków. W literaturze pojawiają się m.in. kazania, kroniki, modlitewniki, moralitety, dialogi (przeznaczone na scenę).

Malarstwo i rzeźba tych czasów związane są z tematami liturgicznymi. Również architektura skupiła się głównie na budowie kościołów, które nosiły cechy budowli obronnych.

Średniowiecze było bardzo niespokojnym okresem. Ludność była nękana wojnami, brutalnymi podatkami i chorobami. Życie było krótkie, stąd pojawił się ideał podporządkowania go religii, gdyż wierzono, że po śmierci ciała dusza uda się do lepszego świata. Nie można jednak twierdzić, że ludzie średniowiecza byli posępni. W miastach, podczas bazarów pojawiali się trubadurowie, błaźni oraz wędrowne trupy aktorskie. Życie miało zdecydowanie inny wymiar, było krótsze, intensywniejsze, a zarazem bardzo związane z religią.