Bolesław Leśmian - biografia, życiorys

Urodzony w Warszawie w rodzinie żydowskiej w 1878 r., Bolesław Leśmian młodość spędza w Kijowie, stąd rozmach ukraińskiej przyrody oraz jej bezkres znajdzie odbicie w jego późniejszej twórczości. Otrzymuje on staranne wykształcenie prawnicze (Uniwersytet Świętego Włodzimierza w Kijowie), jednak mimo wykonywania poważanego zawodu notariusza, który daje stabilizację materialną, nigdy nie polubi swojej profesji. Z kolei zasłużone uznanie w kręgach literackich przyszło dopiero po śmierci. Za życia artysta uważany był za epigona poprzedniej epoki.

Debiut poety przypada na schyłek lat 90. XIX w., kiedy publikuje swoje pierwsze teksty poetyckie w „Wędrowcu”, potem ukazują się także w „Głosie” (1896-1901). W 1903 r. wyrusza w podróż artystyczną, przebywa w Niemczech i na dłużej (do 1906 r.) we Francji. W 1905 zawiera związek małżeński z młodą malarką Zofią Chylińską. Od 1907 r. przebywa w Warszawie. W 1911 wraz z Kazimierzem Wroczyńskim oraz Januszem Orlińskim zakłada eksperymentalny Teatr Artystyczny w Warszawie. Od 1912 do 1914 r. przebywa w Paryżu, potem w okresie I wojny światowej w Łodzi, gdzie pracuje jako kierownik literacki Teatru Polskiego.

Za życia wydaje trzy tomy poezji. Pierwszy w 1912 r., pt.: „Sad rozstajny”, będący odbiciem programu „Chimery” (m.in. Nietzscheańska fascynacja jednostką aktywną, niechęć wobec filistrów, wywyższenie artysty, fascynacja tym, co odmienne itd.), z którą artysta jest zresztą związany. We wspomniane kręgi literackie wprowadził poetę jego wuj, Antoni Lange. Tak naprawdę Leśmian szuka jeszcze swoich własnych sposobów wyrazu, jakie z całą siłą ukażą się w kolejnym tomie poetyckim, a mianowicie w „Łące” (1920).

Zamieszczone w zbiorze utwory, przesiąknięte nierzadko ludową fantazją oraz folklorem, często wprowadzające postać ludowego gaduły, wiejskiego mędrka (np. „Dusiołek”), ukazują świat niezwykle dynamiczny, zawieszony między bytem a niebytem, który możliwy jest do wyrażenia tylko i wyłącznie za pomocą zupełnie nowych pojęć. Stąd też Leśmian znany jest przede wszystkim ze swojego wielkiego laboratorium słowotwórczego oraz stworzenia nowego typu neologizmów zwanych leśmianizmami (charakterystyczne zestawianie wyrazów o przeciwstawnym znaczeniu np. bezcel, bezbożyna). Poeta porusza w tomie przede wszystkim zagadnienia egzystencjalne, fascynują go również pierwotne instynkty (miłość, śmierć) oraz procesy rozpadu i powstawania.

Leśmianowski świat fascynuje i budzi trwogę. Jest przestrzenią niestabilną, będącą w wiecznym, niespokojnym momencie kreacji (np. tekst „Przemiany”). Wszystkie zjawiska przenikają się wzajemnie, nie ma raz ustalonych granic, dlatego też człowiek, często ułomny i kaleki, widziany jest w tworzącej się bez końca przyrodzie. Brzydota jednak nie jest kategorią negatywną, stanowi swoistą estetykę, a kulawy czy też garbaty bohater jako jednostka zdeformowana, złożona z człowieka i „czegoś jeszcze”, lepiej wpisuje się w fantastyczny świat ballad, stając się jego kolejnym symbolem.

Lektura tekstów wyraźnie pokazuje, iż poeta pozostawał pod silnym wpływem filozofii Henriego Bergsona (intuicyjne poznawanie świata, élan vital), a także Biblii, „Baśni z tysiąca i jednej nocy” czy też wreszcie mrocznych baśni ormiańskich zasłyszanych na Ukrainie. Poprzez fascynację makabrą, ucieczką, „światem na opak”, kult metafory oraz nastrój grozy Leśmian bywa nazywany spadkobiercą baroku. Z kolei mistyczne pojmowanie świata i natury, ukłon w stronę tematów ludowych, fascynacja mrocznymi opowieściami, baśnią, balladą wskazuje na inspiracje epoką romantyzmu. „Łąka” zawiera także najsłynniejszy cykl XX-wiecznych erotyków zatytułowany „W malinowym chruśniaku”.

W 1933 r. Leśmian zostaje członkiem Polskiej Akademii Literatury, wyróżnienie to umożliwiło mu nawiązanie bliższych kontaktów z kręgami „Wiadomości Literackich” oraz „Skamandra”. W 1936 r. ukazuje się kolejny tom, przesiąknięty przeczuciem nadchodzącego końca, pesymistyczny w wyrazie „Napój cienisty”, poświęcony głównie problemom filozoficznym (ballada „Dziewczyna”, „Urszula Kochanowska”). Krótko po śmierci Leśmiana przyjaciel poety opracowuje ostatni już zbiór m.in. utworów publikowanych w czasopismach warszawskich w latach 1936-37 pt.: „Dziejba leśna” (1938).

Leśmian to także autor utworów dla dzieci: „Podróże Sindbada Żeglarza” (1913), „Klechdy Sezamowe” (1913), „Klechdy polskie” (1956) oraz autor przekładu dzieł Edgara Allana Poe („Niesamowite opowieści”) na język polski. Pisał również eseje, szkice teatralne, jest autorem parodii „Syzyfowych prac” pt.: „Sezamowe prace” oraz autorem dramatu mimicznego „Skrzypek opętany”.

Pisarz został pochowany na warszawskich Powązkach, zmarł w 1937 r.