Mity greckie - uniwersalizm mitów greckich

Mit (z gr. mythos – „myśl”) to opowieść dotycząca otaczającego świata. Człowiek starożytny kreował mity w celu wyjaśnienia tajemnic przyrody czy psychologii, których nie umiał wytłumaczyć w sposób racjonalny.

Mity możemy podzielić na mity kosmogoniczne (o powstaniu wszechświata), teogoniczne (o narodzinach bogów), antropogeniczne (o pochodzeniu człowieka), genealogiczne (o pochodzeniu rodów, także o geneaologii bohaterów), eschatologiczne i soteriologiczne (o życiu pośmiertnym i zbawieniu człowieka) oraz kalendarzowe (o porach roku kalendarzowego).

Mitologia grecka to zbiór mitów (najwcześniejsze odniesienia można odnaleźć już w twórczości Homera), wyjaśniających funkcjonowanie świata oraz miejsce człowieka w nim. Zjawiska niewytłumaczalne przypisywane są w nich aktywnej działalności bóstw rządzących życiem człowieka. Mity przechowują jednak w sobie pewne znaczenie uniwersalne, co oznacza, że przesłanie ich możemy odnieść do życia zarówno człowieka starożytnego, jak i współczesnego.

Przykładem takiego mitu o uniwersalnym przesłaniu jest niewątpliwie mit o Dedalu i Ikarze. Ojciec i syn, uwięzieni przez króla Minosa na wyspie Krecie, uciekają stamtąd przy pomocy skonstruowanych przez Dedala skrzydeł. Pomimo ojcowskiego napomnienia, Ikar wznosi się zbyt blisko słońca, które roztapia zespalający pióra wosk i powoduje jego upadek do morza. Ikar ginie. Jego historia staje się nauczką dla tych, którzy nie potrafią kierować się rozsądkiem i słuchać mądrych rad. Mit ten jest niezwykle mocno wryty w świadomość kulturową – stanowi inspirację dla wielu malarzy i poetów, nieustannie podejmujących jego tematykę w swoich dziełach.

Bardzo szeroko znany jest również mit o Prometeuszu. Był on tytanem, który ukradł bogom iskrę ognia z miłości do ludzi, by ci nie musieli już dłużej żyć w ciemności i strachu. Za czyn ten został surowo ukarany – przykuto go do skał Kaukazu, gdzie codziennie drapieżny ptak wydziobywał mu wątrobę, która później odrastała. Postać Prometeusza mówi o ofierze z samego siebie, ofierze uczynionej z miłości i ofiarności. Historia obfituje w takie przypadki (nie sposób nie zauważyć podobieństwa do kultury chrześcijańskiej i jej imperatywu ofiarności) – świadczy to o nieprzemijającej aktualności tej postawy.

Mit o Syzyfie opisuje człowieka, który zdradził tajemnicę Zeusa i został przezeń ukarany. Karą miało być zmuszenie go do wtoczenia wielkiego głazu na szczyt góry siłą własnych ramion. Jednak głaz staczył się do stóp góry. Zadanie okazało się niemożliwe do wypełnienia.

Mit Syzyfa obrazuje częstą daremność ludzkich wysiłków, również prezentuje zjawisko uniwersalne i ponadczasowe.