Walka o tron węgierski (1490-1491): Władysław Jagiellończyk-Jan Olbracht

Zakrojona na szeroką skalę polityka dynastyczna Kazimierza Jagiellończyka, zmierzająca do zapewnienia swojej dynastii jak największych ilości europejskich tronów, swój pierwszy wielki sukces odniosła w roku 1571, kiedy to Władysław został koronowany na króla Czech. Ambicje polskiego władcy sięgały jednak o wiele dalej na południe, a bezpośrednim obiektem jego następnych starań stała się Buda, stolica państwa węgierskiego. Kilkakrotne jego działania w tym kierunku, oznaczające w niektórych przypadkach nawet wojnę, kończyły się jednak niepowodzeniem i ostateczną koniecznością uznania władzy Macieja Korwina na Węgrzech.

Sytuacja zmieniła się diametralnie w momencie śmierci władcy węgierskiego w roku 1490. Wówczas pretensje do Korony Świętego Stefana zgłosiło aż trzech pretendentów: Rzeczpospolita wysunęła kandydaturę drugiego (nie licząc Kazimierza, który został świętym) syna panującego monarchy, królewicza Jana Olbrachta, Czesi, popierani przez część szlachty węgierskiej, zaproponowali swojego króla Władysława Jagiellończyka, a praw domu Habsburskiego dochodzić miał Maksymilian I, król rzymski.

Wyścig o Budę rozpoczął Jan Olbracht, który przekroczył zbrojnie południową granicę Rzeczpospolitej i szybko opanował kilka zamków na terenie Słowacji oraz m.in. Preszów. Wówczas jego nieliczni zwolennicy ogłosili go królem i rozpoczęli przygotowania do koronacji, ale wybór ten został niezwłocznie unieważniony przez panów koronnych. Władysław postąpił podobnie do swojego brata, lecz w akcję zaangażował znacznie większe siły militarne. Jego wielka armia bez trudu przedostała się do stolicy, którą ku uciesze licznych entuzjastów kandydatury najstarszego z synów Kazimierza Jagiellończyka formalnie opanowała. Możni, widzący w nim orędownika pokojowego rozwiązania sporu o przynależność Śląska, Łużyc i Moraw, bez zastanowienia obrali go królem – koronacja odbyła się we wrześniu roku 1490. Trzeci z kandydatów nie zdołał odegrać w batalii większej roli, ponieważ bunt podległych mu wojsk zmusił Habsburga do wycofania się poza granice państwa węgierskiego.

Decydujące starcie rozegrało się pomiędzy dwoma braćmi, synami Kazimierza Jagiellończyka: Władysławem i Janem Olbrachtem. Na przełomie lat 1490/1491 doszło do otwartej wojny, z której zwycięsko – dzięki przewadze militarnej i poparciu lokalnych elit – wyszedł król czeski. Po przegranej przez Jana Olbrachta bitwie pod Koszycami doszło tam do podpisania pokoju, w którym to kandydat polski zrzekał się pretensji do korony węgierskiej, w zamian za co miał otrzymać Głogów. Zerwanie rozejmu i wznowienie walk przez Jana Olbrachta nie zmieniło już ustalonego układu sił – tron w Budzie definitywnie przypadł Władysławowi Jagiellończykowi, który połączył Czechy i Węgry unią personalną.

W listopadzie roku 1491 doszło jeszcze do podpisania układu normującego wzajemne stosunki z Habsburgami. Na jego mocy prawa do sukcesji na Węgrzech do śmierci Władysława i jego męskich potomków miały przypaść przedstawicielom dynastii Habsburskiej. Oznaczało to zamknięcie drogi do tronu węgierskiego dla innych przedstawicieli Jagiellonów, czyli faktycznie definitywne fiasko polityki dynastycznej prowadzonej przez króla Polski.