Kultura i sztuka starożytnego Rzymu

Sztuka starożytnego Rzymu rozwijała się od VI w. p.n.e. do końca IV w. n.e., czyli do podziału cesarstwa na Wschodniorzymskie i Zachodniorzymskie, na terenach Wiecznego Miasta i wszystkich podbitych w wyniku ekspansji ziem.

Wiadomo, iż już za panowania etruskich królów, powstawały imponujące budowle, np. Świątynia Jowisza Najlepszego Największego (przetrwała do co najmniej XII w. n.e.), co związane było z dynamicznym rozwojem architektury. Odbudowa zniszczonego przez Galów Wiecznego Miasta (w 390 r. p.n.e.) była impulsem dalszego rozkwitu tej dziedziny sztuki. Wzniesiony na rozkaz  cesarza Hadriana Panteon (dziś kościół św. Marii Panny od Męczenników), czyli świątynia wszystkich bogów, jest jedynym w pełni zachowanym zabytkiem antycznym, który przetrwał do naszych czasów. Amfiteatr Flawiuszów, czyli rzymskie Koloseum, jest jednym z siedmiu nowych cudów świata (lista ogłoszona w 2007 r.). Zachowały się też pozostałości publicznych łaźni i rezydencji bogatych Rzymian, zadziwiające przepychem i bogactwem.

Świątynie zdobiono odlewanymi z brązu lub wypalanymi z gliny posągami. Podboje stały się okazją dla malarzy - pejzaże zdobytych ziem i miast niesiono dumnie w czasie tryumfu zwycięskich wodzów.

Z Grecji Rzymianie przejęli ozdobną ceramikę glinianą. Kwitło rzemiosło, zwłaszcza metalurgia i jubilerstwo. Obróbka kamieni szlachetnych zwożonych do Wiecznego Miasta z odległych prowincji nastawiona była na zaspokajanie gustów wybrednych i bogatych patrycjuszów.

Odkrycia w zasypanych wulkanicznym pyłem Pompejach przyczyniły się do poszerzenia wiedzy o malarstwie. Zachowane tam freski, którymi bogatsi mieszkańcy zdobili domy, tworzone były w dwóch stylach: iluzjonistyczny (wyobrażenia postaci na tle pejzażów lub przedstawień architektury) i późnorzymski (wyobrażenia postaci na jednolitym tle).

Inne dziedziny sztuki, takie jak: literatura, teatr i muzyka, kształtowały rzymską kulturę. Pierwszymi dziełami literackimi były teksty pieśni sakralnych, inskrypcje nagrobne i zapiski cenzorów, dotyczące rzymskiej codzienności (kalendaria, opisy świąt i teksty modlitw). W amfiteatrach wystawiano sztuki - tak wykwintne, przeznaczone patrycjuszom, jak i lekkie, dedykowane prostym obywatelom.

Rzymianinowi Lucyliuszowi zawdzięczamy powstanie i rozwinięcie satyry. Również rzymianie spisali pierwsze podręczniki retoryki, sztuki wywodzącej się z Grecji, jednak rozwijanej w republice, a później w cesarstwie. Powstawały kroniki historyczne (przełom I i II w. n.e. działał i tworzył wielki historiograf, Tacyt, oraz Swetoniusz - wybitny biograf), uprawiano też pamiętnikarstwo (np. pamiętniki Juliusza Cezara), bezcenne źródło informacji o życiu starożytnych. Za czasów Oktawiana Augusta trwał złoty czas poezji i prozy. Mistrzem pierwszej był Horacy, drugiej - Wergiliusz. Nieco później tworzył Owidiusz, ostatni wielki poeta Rzymu.

Nie sposób nie wspomnieć o rzymskiej filozofii, czerpiącej obficie z tradycji greckiej. Stoik Seneka Młodszy, tutor Nerona, pozostawił po sobie wiele aktualnych po dziś dzień nauk, spisanych w formie wierszy, listów i tragedii. Cesarz Marek Aureliusz, wojownik-filozof, również podążał stoicką drogą środka.

Zwieńczeniem sztuki i kultury były wierzenia Rzymian, wraz z mitologią. Politeistyczny panteon czerpał obficie z religii greckiej, celtyckiej i innych, jednak kulturową i intelektualną zasługą Rzymian było połączenie różnych tradycji w jeden spójny system.