Św. Grzegorz (Wielki) - życiorys, patronat, zasługi

Święty Grzegorz I Wielki zaliczany był przez papieża Bonifacego VIII (pontyfikat 1294-1303) do grona czterech najważniejszych Doktorów Kościoła. Przeprowadzone przez niego reformy okazały się kluczowe dla rozwoju wiary, a napisane jego ręką pisma niezwykle mocno oddziaływały na kształtowanie się myśli chrześcijańskiej.

Grzegorz (ur. 540 r. w Rzymie) był synem św. Sylwii i Gordiana Anicjusza – wysokiego urzędnika rzymskiego. Pochodził więc z dobrze sytuowanej rodziny, a wśród jego przodków znajdował się między innymi papież Feliks III. Siłą rzeczy musiał on odebrać niezwykle staranne i bogate wykształcenie. Doskonale znał łacinę wraz z zasadami gramatyki oraz retoryki. Posiadał bogatą wiedzę z zakresu prawa, umiał także komunikować się w języku greckim (chociaż najprawdopodobniej nie potrafił w nim pisać).

Przyszły papież i reformator Kościoła już w wieku 35 lat (575 r.) został mianowany prefektem Rzymu. Jednak prędko miało miejsce bardzo nieprzyjemne dlań zdarzenie – śmierć ojca. Wtedy Grzegorz postanowił wycofać się z życia publicznego i wstąpić do zakonu benedyktynów. Odziedziczony przez siebie majątek zdecydował się przeznaczyć na rzecz fundowania nowych klasztorów, których wówczas było jeszcze bardzo mało. W 579 r. przyjął święcenia diakonatu, a już dwa lata później został posłem papieża Pelagiusza II (pontyfikat 579-590) na dworze w Konstantynopolu. Po śmierci ówczesnego następcy św. Piotra na jego miejsce został wybrany właśnie Grzegorz, który – pomimo początkowej niechęci do obejmowania tego stanowiska – został wyświęcony 3 września 590r.

Na jego pontyfikat największy wpływ miała surowa doktryna benedyktyńska. Zasiadając na papieskim tronie, Grzegorz I postanowił ponownie scentralizować Kościół i przywrócić w nim należytą hierarchię. Nie było to wcale zadanie łatwe, gdyż w ówczesnych czasach znaczenie Rzymu znacznie spadło na rzecz Konstantynopola. Co więcej, dawne cesarstwo zachodnie wciąż było nękane przez wędrowne ludy, a dodatkowo w Kościele panowały tendencje separacyjne (głównie w Hiszpanii).

Papież Grzegorz I zawarł sojusz z Merowingami i prowadził pertraktacje z Longobardami, co zapewniło spokój na Półwyspie Apenińskim. Dodatkowo próbował on odbudować silną pozycję Rzymu w ówczesnym Kościele. Nie czynił tego siłą, lecz poprzez dyplomatyczne zabiegi oraz na płaszczyźnie dialogu doktrynalnego. Natomiast w sprawach wewnętrznych dał się poznać jako zaciekły wróg nepotyzmu (zapewnianie dobrego bytu swoim dzieciom przez papieży i biskupów) oraz symonii (handlowania dobrami kościelnymi). Dążył także do zwiększenia dyscypliny wśród duchowieństwa oraz do wzmocnienia instytucji celibatu. Głosił potrzebę uniezależnienia Kościoła od władz świeckich. Dodatkowo kładł wielki nacisk na działalność misjonarską, dzięki której udało się utrwalić chrześcijaństwo na obszarach, z których było coraz mocniej wypierane.

W sferze teologicznej największą zmianą wprowadzoną przez Grzegorza I było zapoczątkowanie nauki o czyśćcu. Co ciekawe, pogląd ten został przyjęty przez Kościół dopiero na Soborze Trydenckim (1545-1563). Papież ten był również zaciekłym obrońcą wiary w zmartwychwstanie ciał. W kwestii tej toczył nawet polemikę z ówczesnym patriarchą Konstantynopola – Eutychiuszem. Ostatecznie racja została przyznana właśnie Grzegorzowi I.

Do ważnych osiągnięć św. Grzegorza I należy także uporządkowanie śpiewu liturgicznego, który od tego czasu zwany jest chorałem gregoriańskim (chociaż badacze nie są do końca pewni, czy ostateczny kształt tego dziaea został nadany mu właśnie przez Grzegorza I). Dodatkowo, jako pierwszy papież zaczął on posługiwać się tytułem „Servus servorum Dei” – „Sługa sług Bożych”, który do dzisiaj używany jest przez następców świętego Piotra.

Święty Grzegorz I zmarł w Rzymie w roku 604. Cieszył się tak olbrzymim poparciem wiernych, że niedługo po śmierci został ogłoszony świętym poprzez aklamację (jednogłośne przyjęcie) „Santo Subito”. Pełni on rolę patrona Anglii (ze względu na działania chrystianizacyjne) oraz uczniów, studentów, nauczycieli. Patronuje także chórom, muzykom i piosenkarzom.

Jego wspomnienie w Kościele katolickim przypada na 3 września, a w Polsce ma charakter obowiązkowy.