Gospodarka centralnie planowana - definicja, przykłady

Gospodarka centralnie planowana to rodzaj gospodarki opierającej się na wytycznych państwa. Władze konstruują założenia planów kilkuletnich, na których opierać ma się rozwój gospodarki kraju. Partia rządząca stara się w pełni kontrolować rynek. 

W tym systemie władze podejmują decyzje co do wielkości produkcji oraz reglamentacji dóbr, a także ich cen. W ustrojach socjalistycznych ma przyczyniać się do to realizacji zasady sprawiedliwego podziału dóbr. 

Gospodarka centralnie planowana jest zaprzeczeniem idei wolnego rynku oraz kapitalizmu. Nie stosuje się w niej znanych praw popytu oraz podaży. 

Gospodarka centralnie planowana jest charakterystyczna dla państw socjalistycznych. W Polsce w czasach Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej także funkcjonował system gospodarki planowanej. Wprowadzony został po II wojnie światowej, a zniesiony w 1989 roku. Rządząca partia układała plany kilkuletnie, celem których było zniesienie różnic między grupami społecznymi. Niestety skutkiem prowadzenia gospodarki planowanej była hiperinflacja, której nie udało się zlikwidować przez wprowadzoną politykę dodruku pieniędzy. 

Gospodarka centralnie planowana ma sporo wad. Główną z nich jest niedostosowanie prognoz, co prowadzi do błędnego planowania produkcji. Plany te często są determinowane przez poglądy partyjne, a nie rzeczywiste uwarunkowania. Sytuacja taka prowadzi do niedoboru towaru na rynku bądź ich nadprodukcji, co z kolei jest przyczyną niewłaściwego rozdziału dóbr w społeczeństwie. Inną wadą jest hamowanie wzrostu gospodarczego i prowadzenie do usztywnienia gospodarki. Gospodarka centralnie planowana nie reaguje na zmiany. Dodatkowo społeczeństwo nie ma żadnego wpływu na kształt rynku. Uznaje się, iż gospodarka centralnie planowana jest bardzo trudna do wprowadzenia w kraju demokratycznym.

Ten typ gospodarki ma jednak także swoje zalety. Możliwe jest w niej planowanie pełnego zatrudnienia oraz wykorzystania wszystkich czynników produkcji. Dzięki niej ustala się nie tylko cele bieżące, ale i długookresowe. Przyczynia się także do ustabilizowania inflacji. 

Aktualnie gospodarka centralnie planowana prowadzona jest w Korei Północnej oraz na Kubie.