Konfederacja radomska - przyczyny, przebieg, skutki

Konfederacja radomska została zawiązana 23 czerwca 1767, pod laską Stanisława „Panie Kochanku" Radziwiłła. Była wymierzona przeciwko Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu. Konfederacja została zawiązana z inspiracji Nikołaja Repnina, w obronie szlacheckiej swobody. Było to typowe (i bardzo skuteczne) działanie Katarzyny II. Ilekroć w Polsce pojawiała się szansa na zastąpienie anarchii konkretnymi działaniami, dającymi szansę na realne reformy, caryca prowokowała polską szlachtę do podnoszenia głosów sprzeciwu.

Za bezpośrednią przyczynę konfederacji, zawiązanej w Radomiu, można uznać reformy z roku 1764 (reformy sejmu konwokacyjnego), które Repnin obiecał cofnąć. Magnaci nie zdawali sobie sprawy z pełnej kontroli rosyjskiej. Sami liczyli, że będzie mogło dojść nawet do detronizacji Stanisława Augusta, ale to nie leżało w interesie Katarzyny II, zwłaszcza że chciała utrzymać anarchię na obecnym poziomie, nie dokonując jej intensyfikacji.

Konfederaci zebrali się na sejmie (sejm repninowski), trwającym od 5 października 1767 roku do 5 marca 1768 roku. Najważniejszym jego wydarzeniem było uchwalenie praw kardynalnych, czyli formalne potwierdzenie istniejących praw, z liberum veto na czele. Obok liberum veto gwarantowano możliwość wypowiedzenia posłuszeństwa królowi, jak również zachowano prawo szlachty do wyłączności piastowania najważniejszych urzędów i wyłaczności posiadania majątków ziemskich. Paradoksem był fakt, że ta sama konfederacja uznała prawa Stanisława Augusta Poniatowskiego do korony polskiej.  Wymusiła to na szlachcie Katarzyna II, a 6 marca 1768 roku nastąpiło formalne pogodzenie króla ze szlachtą. Konfederacja została rozwiązana.

Skutkiem konfederacji było zupełne uzależnienie Rzeczpospolitej od Rosji oraz uświadomienie Stanisławowi Augustowi, że wszelkie próby działania, które nie będą konsultowane z carycą, z góry zostaną skazane na porażkę.