„Być albo nie być – oto jest pytanie” - interpretacja słów Hamleta

Słynna fraza wypowiedziana przez Hamleta pochodzi z jego monologu w scenie pierwszej, trzeciego aktu tragedii. W wersji macierzystej zdanie to brzmi „(...) To be, or not to be, that is the question”, co w tłumaczeniu jest równoznaczne z polskimi słowami, ale wybitny dramaturg zawarł tu pogłębienie sensu poprzez grę słowną. Ostatnia część frazy, słowo „that” odczytane fonetycznie [ded], a nie semantycznie, utożsamić można z „death” [ded], czyli – w tłumaczeniu na język polski – wyrazem „śmierć”. W takim ujęciu fraza ma wydźwięk dwuznaczny: „(...) Być albo nie być, oto jest pytanie” i „(...) Być albo nie być, śmierć jest pytaniem”. Szekspir skierował uwagę w filozoficznym monologu bohatera na kwestie życia i śmierci, działania i bierności, która równoznaczna może być z zaśnięciem na wieki.

Hamlet w sytuacji, w jakiej się znalazł – prawda o okrutnym, haniebnym i podstępnym morderstwie ojca oraz zbyt szybkie zamążpójście matki, która związała się ze zbrodniarzem – czuje się zagubiony. Doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że musi dokonać wyboru. Ale, jak wynika z wypowiadanych przez niego słów, nie jest to wybór ani łatwy, ani oczywisty, ponieważ rozmyślania nad obraniem drogi przybierają kształt wywodów o charakterze filozoficznym. Bohater zastanawia się nad wyższością którejś z postaw – pokorą wobec losu oraz działaniem przeciwko niesprawiedliwości.

Pojawiająca się i w pierwszym zdaniu, i w dalszej części wywodu kwestia śmierci, rozwiązanie problemów poprzez samobójstwo, uważa Hamlet za najdogodniejsze rozwiązanie, lecz nie wie na pewno, czy to naprawdę zagwarantowałoby całkowity spokój duszy. Gdyby miał taką pewność, poważyłby się na to. Dlatego właśnie „śmierć jest pytaniem”, bo dla człowieka pozostaje ona wielką zagadką. Jest to stan, o którym nie ma żadnych pewnych danych, nikt nie jest w stanie powiedzieć, co dzieje się z człowiekiem, gdy zakończy swe życie. Hamlet zdaje sobie sprawę, że odebranie sobie życia mogłoby wiązać się z wiecznym cierpieniem i hańbą dla duszy, co zgodne jest z chrześcijańskim przekonaniem umocnionym przez „Boską komedię” Dantego, że samobójcy trafiają do piekła.

Bohater dochodzi do wniosku, że to właśnie strach przed nieznanym, które czeka duszę wyzwoloną z pęt ciała, trzyma ludzi na ziemskim padole, mimo trudów tej egzystencji. Stwierdza, że to tchórzostwo wynika z ludzkiej rozwagi – znosić męczarnie dnia powszedniego z nadzieją, że po śmierci zasłuży się na lepszy los. Wybór między życiem a śmiercią nie jest łatwy, bo chcąc skrócić cierpienia doczesne, można skazać się na o wiele gorsze, bo wieczne cierpienia duszy. Ale to jest właśnie tajemnica, której nie poznamy – „that is the question”.