Jean Jacques Rousseau - biografia, życiorys

Jean Jacques Rousseau uznawany jest za jednego z czołowych przedstawicieli francuskiego i światowego oświecenia. Jego myśl znacząco wpłynęła na światopogląd ludzi epoki i przyczyniła się do zwrócenia uwagi na kwestię nie tylko wychowania dzieci, ale także na całą naturę ludzką.

Przyglądając się jednak uważniej postaci twórcy, zauważamy, iż tak naprawdę reprezentował on poglądy oświecenia w jego schyłkowej fazie. Negował racjonalizm i ateizm, głosił powrót do natury i doznań pierwotnych – był więc tak naprawdę prekursorem wkraczającego już prądu romantycznego. Także jego uczuciowość oraz idee stwierdzające, iż emocje powinny brać prymat nad rozumem, zbliżają go do owego nurtu.

Pisarz i społecznik często podawany jest jako wzór humanizmu i prekursor dojrzałej, a nawet schyłkowej myśli oświeceniowej, jednak mało kto pamięta, iż Rousseau miał na sumieniu grzechy cięższe niż te, które piętnował w swoich pracach – oddał do przytułku kilkoro swoich dzieci,  a także utrzymywał się jako kochanek na dworach zamożnych kobiet. Jego moralność w czynie nie szła więc w parze z deklaracjami.

Twórca pisał w języku francuskim, choć z pochodzenia był Szwajcarem. Żył w latach 1712-1778. Najbardziej znany jest jako pisarz, publicysta, a także pedagog oraz moralista. Jego dzieciństwo nie wskazywało na jego późniejsze zainteresowania – był wychowywany bez specjalnej troski, gdyż jego rodzice umarli wcześnie. Nie uczęszczał na zajęcia do żadnych szkół, imał się rozmaitych robót, nie zawsze przynoszących chlubę. W tym czasie dzięki osobom udzielającym mu schronienie (gdyż był bezdomny) zdecydował się na przejście na katolicyzm. Klaruje się jego koncepcja na życie: stwierdza, iż tylko dzięki naturze człowiek ma szansę osiągnąć szczęście. Wiązało się to z koniecznością odseparowania od cywilizacji. Poglądy takie zapoczątkowuje praca pt: „Czy odnowienie sztuk i nauk przyczyniło się do odnowienia obyczajów?”.

Dalsze kroki ku pogłębieniu owego światopoglądu miały miejsce, kiedy Rousseau pozostał sam, bez środków na utrzymanie, gdyż kolejna zamożna kochanką go opuściła. Niezgoda na fakt, iż każdy człowiek jest zobowiązany do zarabiania na siebie przyniosła kolejne dzieła, w których autor sprzeciwia się obowiązkowi pracy i wychwala ideę życia w zgodzie z naturą, która niweluje podział na wytwórców i odbiorców. Według pisarza, to cywilizacja niszczy człowieka, dlatego trzeba jak najdłużej uchronić go przed jej niszczącym wpływem. O tym opowiada m.in. w swoim słynnym pedagogicznym dziele „Emil, czyli o wychowaniu”. Zakłada tam, że im dłużej człowiek wychowywany jest w środowisku naturalnym, tym większa jest szansa, że wyrośnie na osobę moralną i prawą. Według niego to instynkty prowadzą ludzi ku dobrym czynom, natomiast cywilizacja jest źródłem zła i wszelkiego zepsucia. W swoim dziele opisuje kolejne kroki, jakie należy podejmować w wychowaniu młodzieńca, część swojej pracy poświęca także obowiązkom dziewcząt.

Inne słynne dzieła Rousseau to np.:. „Wyznania”, które stanowią pierwszy przykład literatury konfesyjnej, bardzo osobistej, diariuszowej. Dzieło to zostało odebrane jako bardzo kontrowersyjne przez ówczesne społeczeństwo. Podobny los spotkał „Umowę społeczną”, w której pisarz starał się zanalizować specyfikę działania państwa oraz ludzkiej chęci do podporządkowania się narzuconym wymogom. Doceniał ideę rewolucji jako czynnika pozytywnego samego w sobie. Wspomnieć trzeba także o „Nowej Heloizie”, która napisana jest w formie listów, stanowi więc powieść epistolograficzną. Zaliczana jest już do nurtu sentymentalizmu. Opowiada o nieszczęśliwym uczuciu dwojga ludzi – nauczyciela oraz młodszej od niego uczennicy. Wszystkie zdarzenia dzieją się jednak w fazie platonicznej.