Adam Asnyk - wiersze. Ogólna charakterystyka twórczości Asnyka

Życie Adama Asnyka przypada na lata 1838-1897. Urodzony w Kaliszu, swoje życie związał przede wszystkim z Krakowem, gdzie zmarł i został pochowany na Skałce jako zasłużony twórca kultury i sztuki.

Przyszły poeta kształcił się w Instytucie Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, w Akademii Medyko-Chirurgicznej, a także uczęszczał na kursy z dziedziny filozofii, z której udało mu się zrobić doktorat. Brał aktywny udział w działaniach konspiracyjnych związanych z powstaniem styczniowym, był nawet więziony. Klęska powstania bardzo go zabolała, jego twórczość będzie już na stałe przesiąknięta elementami ojczyźnianymi i patriotycznymi. Zaangażowany w losy swojego kraju, działał jako radny oraz poseł, był także redaktorem czasopisma „Reforma”. Przyczynił się również do sprowadzenia prochów Adama Mickiewicza do Polski. Był żonaty, miał jednego syna – Włodzimierza.

Uwielbiał podróże. Zarówno te bliższe, w Tatry (był jednym z pierwszych członków Towarzystwa Tatrzańskiego), jak i te dalsze, do Francji, Włoch, ale także na Cejlon, do Afryki czy Indii.

W twórczości Adama Asnyka łączyły się różne pierwiastki. Sam artysta znajdował się na „skraju” epoki pozytywizmu, choć żywe były jeszcze echa wybrzmiewającego romantyzmu. Z tego względu ciekawym zadaniem jest obserwowanie krytycznego odnoszenia się poety do idei twórców poprzednich epok oraz rodzącej się świadomość co do epoki kolejnej.

Bardzo silnie zaznaczony pierwiastek patriotyczny zestawiony z goryczą po upadku powstania styczniowego zaowocował szeregiem wierszy krytycznie odnoszących się do koncepcji politycznych i światopoglądowych zarówno romantyzmu, jak i pozytywizmu. W swej twórczości Asnyk starał się przewartościować zdezaktualizowane ideały i, niestety, ocena ta była surowa i negatywna. Ocierające się o bluźnierstwo wiersze „Julian Apostata” czy „Sen grobów”, stanowiły smutną refleksją poety nad utraconymi ideałami i szansami na zmianę sytuacji politycznej.

Kiedy najsilniejsze porywy buntu nieco się uspokoiły, Asnyk zwrócił się ku zainteresowaniu wzorcami poezji parnasistowskiej, gdzie nacisk kładziony jest przede wszystkim na doskonałość formalną, precyzję konstrukcji i harmonię rytmu. Zaczyna pisać swoje najsłynniejsze erotyki używając często motywów związanych z ludowością i folklorem.

Z opisywania osobistych refleksji przeszedł do bardziej zobiektywizowanego, cechującego się dystansem i powściągliwością emocjonalną kreślenia zjawisk istniejących dookoła. Skutkiem takiego podejścia do kwestii poezji był cykl trzydziestu sonetów pt.: „Nad głębiami”, gdzie poeta daje wyraz swym filozoficznym przemyśleniom, dzięki czemu zyskuje miano „poety – filozofa”. Jest to fuzja poglądów pozytywistycznych oraz idealistycznych; starał się więc pogodzić pochwałę rozumu z koniecznością dowartościowania niematerialnych i duchowych pierwiastków życia ludzkiego.

Wynikiem oddalenia się od kwestii jednostkowych oraz umiejętności szerszego spojrzenia na otaczający świat były wiersze opisując piękno przyrody, zwłaszcza Tatr, których to Asnyk był wielkim miłośnikiem. W utworach takich jak „Limba”, „Giewont”, „Ranek w górach” uwidoczniony jest szacunek, jaki poeta żywi w stosunku do monumentalnych gór.

Wiersze te nie są „przegadane”, autor unika rozbudowanych metafor i porównań, pragnie ująć samo sedno doświadczanego obrazu. Jego utwory pełne są nostalgii, melancholii, zadumy nad otaczającym światem. Zarówno wiersze patriotyczne, jak i sonety filozoficzne, a także utwory opisujące piękno przyrody oraz erotyki mają w sobie jakby ziarno goryczy, które nie pozwala podmiotowi lirycznemu na radosną kontemplację zastanej rzeczywistości.

Wiersze Adama Asnyka zgrupowane w czterech tomach tytułowanych po prostu „Poezje” stanowią ważny krok na drodze zwracania się od rozrachunków z romantyzmem oraz koncepcjami pozytywistycznymi w stronę pierwszych przejawów polskiego symbolizmu.