Motyw nieszczęśliwej miłości w literaturze i sztuce różnych epok - opracowanie

Miłość i cierpienie towarzyszą człowiekowi nieustannie i niestety często idą ze sobą w parze. Motyw nieszczęśliwej miłości pojawia się w literaturze każdej epoki, choć kształtowany jest zgodnie z konwencjami danego nurtu.

W mitologii greckiej odnajdziemy wiele wątków miłosnych. Wzruszająca jest opowieść o Orfeuszu i Eurydyce. Największy spośród śpiewaków, który budził zachwyt ludzi, zwierząt, roślin i bogów, niestety nie zaznał szczęścia w miłości. Pokochał piękną Eurydykę, ale nie dane im było długo cieszyć się wzajemnym uczuciem. Jego ukochana została ukąszona przez węża i zmarła. Orfeusz nie wahał się pójść w jej poszukiwaniu do samego Hadesa. Zstąpił do świata umarłych i dzięki talentowi muzycznemu uzyskał zgodę na powrót do żywych wraz z Eurydyką. Niestety nie mógł się oprzeć, by na nią nie spojrzeć, nim nie przekroczą bram podziemi, przez co złamał zakaz Hadesa i utracił ją na zawsze. 

Nieszczęśliwa miłość połączyła średniowieczną parę kochanków, Tristana i Izoldę. Tristan wyruszył po złotowłosą piękność w imieniu swego króla. Ale wspólna podroż statkiem i wypity przez nich eliksir na zawsze połączyły ich miłością. Uczucie to nie miało prawa zaistnieć, było wbrew ludzkim i boskim prawom. Oboje bardzo cierpieli, ponieważ mieli świadomość, że krzywdzą króla Marka, choć oboje go kochali. Wiedzieli też, że grzeszą i wielokrotnie próbowali wyrzec się tej miłości, ale uczucie było silniejsze od woli.

Najsłynniejsi kochankowie w historii literatury to Romeo i Julia. Ich tragedia polegała na tym, że należeli do skłóconych ze sobą rodów. W czasach, gdy to rodzice decydowali o małżeństwach swoich dzieci, para kochanków nie mogła liczyć na szczęśliwe zakończenie swojego romansu. Romeo i Julia wzięli potajemnie ślub, ale ich małżeństwo trwało bardzo krótko. Fatalna pomyłka doprowadza ich do samobójczej śmierci. Życie nie było dla nich nic warte, jeśli nie mogli żyć razem.

Motyw nieszczęśliwej miłości rozkwitł w literaturze romantycznej. Cierpienia spowodowane zawodem miłosnym bądź utratą ukochanej stają się przedmiotem wnikliwej analizy. Goethe przedstawia historię człowieka o wyjątkowej wrażliwości, który z miłości popełnia samobójstwo. „Cierpienia młodego Wertera” dały początek nowemu typowi bohatera romantycznego, a nieszczęśliwa miłość stała się nieodłącznym elementem jego charakterystyki.

Na kształt literatury romantycznej silny wpływ miał też „Giaur” lorda Byrona. Romans między Wenecjaninem a jedną z żon z haremu Hassana nie mógł się dobrze skończyć. Bezlitosne prawo pozwalało paszy zabić swą żonę za niewierność. Giaur pozostaje przy życiu, z bolesną świadomością, iż przyczynił się do śmierci ukochanej.  Może ją jedynie pomścić, ale zabicie jej męża nie może mu już przywrócić ani Lelii, ani spokoju duszy.

Przykładów nieszczęśliwej miłości nie brak też w polskiej literaturze romantycznej, choć tematyka narodowowyzwoleńcza znacznie ograniczyła wątki miłosne. Kochanka musiała ustąpić wobec potrzebującej ojczyzny. Przykładem romantycznego kochanka jest Gustaw z IV części „Dziadów”, tajemnicze widmo samobójcy, który odebrał sobie życie, gdy jego ukochana wyszła za innego.

Literatura pozytywistyczna niewiele uwagi poświęcała wewnętrznym rozterkom jednostek, ale i tu nie brak przykładów nieszczęśliwych kochanków. Judym kocha bez wzajemności pannę Łęcką. Na drodze do szczęścia stoją mu przede wszystkim podziały klasowe. Jako dorobkiewicz, zwykły proletariusz nie może uzyskać uznania panny z arystokracji. Joasia z „Ludzi bezdomnych” zostaje odtrącona przez doktora Judyma, który obawia się, że rodzinne szczęście zabiłoby w nim idealistę. Rezygnuje więc z osobistego szczęścia, łamiąc tym samym także serce Joasi.

Zewnętrzne okoliczności niszczą rodzące się uczucie w opowiadaniu „Pierwszy krok w chmurach” Marka Hłaski. Brutalność świata, brak wrażliwości i zwykłe chamstwo wkraczają w intymny świat młodych kochanków i brukają go.