Związki między kryzysem gospodarczym w miastach a kryzysem w rolnictwie w XIV wieku

Okres późnego Średniowiecza to czas silnych, wzajemnych zależności między wsią i nowo powstałymi ośrodkami miejskimi. W dużej mierze rozwój miast determinowany był przez napływ ludności chłopskiej z pobliskich regionów. Silnie negatywny przyrost naturalny społeczeństw miejskich, bardzo szybko doprowadziłby bowiem do wyludnienia. Nic więc dziwnego, że konsekwencje kryzysu rolnictwa niemal natychmiast odczuwalne były przez mieszczan.

Początek olbrzymich trudności gospodarczych datuje się w Europie Zachodniej na przełom wieków XIII i XIV. Aby zaspokoić potrzeby wzrastającej liczby ludności, chłopi zajmowali pod uprawę coraz gorsze gleby. Coraz rozleglejsze tereny były wyjaławiane, co z kolei wpływało na znaczne rozdrobnienie gospodarstw chłopskich, które dodatkowo dzielone były pomiędzy spadkobierców. W rezultacie biedniejsi rolnicy nie byli w stanie wyprodukować nadwyżki na sprzedaż. Niemożność utrzymania się z pracy na roli zmuszała chłopów do przenoszenia się do miasta. Wyludnianie się wsi odbiło się przede wszystkim na kondycji finansowej  feudałów, którzy spadek dochodów próbowali sobie rekompensować poprzez podnoszenie powinności chłopskich. To z kolei prowadzić miało do masowych buntów i powstań, które swym zasięgiem ogarniały również ośrodki miejskie.

Kryzys rolnictwa spowodował zaburzenia w handlu i kryzys monetarny. Największe spustoszenie w owym czasie siała jednak „czarna śmierć” – dżuma. Idący w parze z nieurodzajem głód skutecznie torpedował naturalną odporność ludzkich organizmów, które, szczególnie w zaniedbanych miastach, narażone były na działanie wirusów. W połowie wieku XIV średnio połowa ludności miejskiej padła ofiaraą katastrofy epidemiologicznej. Epidemia nie oszczędzała również chłopstwa, potęgując dramatyczną sytuację. Po każdej klęsce epidemii, wygłodniałe i biedne chłopstwo wyruszało do wyludnionych miast, co z kolei prowadziło do niebezpieczeństwa nawrotu „czarnej śmierci”.

Nim społeczeństwo miejskie wyszło z poważnych tarapatów, przez Europę przetoczyła się fala rewolt, w których rolę przewodnią odgrywały masy plebsu. Każdy niedostatek zboża, podnosząc cenę żywności, powodował zaognienie konfliktów o charakterze stanowym. Restrykcyjna względem marginesu polityka władz miejskich jedynie potęgowała rozdrażnienie i prowokowała do kolejnych wystąpień.

Reorganizując w wieku XV zarówno sferę gospodarstw wiejskich, jak i reguły przemysłu i handlu, społeczeństwa zachodnie stopniowo wychodziły z trudnej sytuacji.