Traktat w Verdun a kształtowanie się Niemiec

Podobnie jak i w innych państwach, tak i w średniowiecznym państwie Karolingów, po śmierci wielkiego władcy - Karola Wielkiego, dały o sobie znać tendencje odśrodkowe. Z powodu dużego zróżnicowania w rozwoju poszczególnych regionów oraz częstych najazdów, polityka Ludwika Pobożnego nie przynosiła spodziewanych rezultatów.

Jasne stało się, że konieczna jest reorganizacja monarchii. Tak też się stało w roku 843. W Verdun dokonano podziału państwa Karolingów pomiędzy 3 synów Ludwika Pobożnego: Karola Łysego, Ludwika Niemieckiego oraz Lotara. Ten ostatni wraz z tytułem cesarskim i priorytetem (w rzeczywistości nieuznawanym) otrzymał dzielnice bardzo niejednolitą zarówno geograficznie, jak i etnicznie (Włochy oraz szeroki pas terytoriów łączących Alpy z Morzem Północnym, w tym również późniejsza Alzacja i Lotaryngia). Znacznie bardziej jednolita, bo zamieszkana przez germanów dzielnica przypadła Ludwikowi Niemieckiemu.

Karol Łysy panować miał na terytorium zamieszkanym przez ludność romańską - później kraj ten miał otrzymać nazwę Francji. Podział ten nie był jednak trwały. W następnych dziesięcioleciach dochodziło bowiem do szeregu konfliktów, w konsekwencji których ustalenia z Verdun często ulegały rewizji. Tym niemniej około roku 888 utrwalił się podział na Francję, Niemcy i Włochy.
 
W istocie doszło do poważnego rozdrobnienia państwa Karola Wielkiego. Ponieważ to możnowładca posiadał na własność ziemię oraz możliwość decydowania o losach swych poddanych, ukształtował się specyficzny system „włości-państwa”. Był to okres silnego partykularyzmu w niemalże każdej dziedzinie - właściciele każdorazowo dążyli do poprawienia swej pozycji gospodarczej i politycznej kosztem sąsiadów. Horyzonty ludzi nie wykraczały poza zamieszkiwane włości, co w efekcie prowadziło do powiększania się różnic w obrębie danego państwa. Charakterystycznym zjawiskiem w owym czasie było również prowadzenie wojen prywatnych. Ponieważ prawne wyegzekwowanie swych należności, z różnych przyczyn, często było niemożliwe, odwoływano się do konfliktu zbrojnego. Z powodu panującej w kraju anarchii, najbardziej cierpiała ludność cywilna, bo to przede wszystkim ona była celem ataków (w celu uspokojenia sytuacji Kościół wydał specjalne zakazy zwane „rozejmem bożym”).

We wschodniej części Imperium, którą objął Ludwik Niemiecki, panowała względna jedność jedynie za życia władcy. Po jego śmierci rola możnowładców na tyle się wzmocniła, że odżyły dawne plemienne separatyzmy. W ich efekcie na prawym brzegu Renu utworzone zostały cztery księstwa: Saksonii, Frankonii, Szwabii i Bawarii. Pierwszemu elekcyjnemu księciu - Konradowi nie udało się zjednoczyć państwa, które przybrało formę Rzeszy. Sytuacje udało się opanować dopiero jego następcom z dynastii saskiej. Zdołali oni doprowadzić do umocnienia aparatu państwowego i zorganizowania silnego wojska. Dzięki zwycięstwom nad Unstrutą (933 r.) oraz później na Lechowym Polu (955 r.) udało się Niemcom położyć kres licznym najazdom na swe ziemie.

Znaczące wzmocnienie pozycji władcy nastąpiło za czasów Ottona I w latach 60-tych X wieku. W roku 961 Otton podjął wyprawę do Włoch, gdzie rozgromił Berengara i ogłosił się królem włoskim. Rok później jego prestiż jeszcze wzrósł. Za pomoc udzieloną Stolicy Apostolskiej, Jan XII zdecydował się nadać saskiemu władcy tytuł cesarski.

Był to początek nowej ery w historii europejskiego Zachodu, powstało bowiem potężne państwo nawiązujące do tradycji Imperium Rzymskiego.