Wielka schizma zachodnia - sobór w Konstancji jako reakcja na schizmę

Wielka schizma zachodnia, w jaką wpadł Kościół rzymskokatolicki w roku 1378, niosła ze sobą poważne osłabienie tej niezwykle potężnej instytucji. Roszczenie sobie prawa do bycia głową Kościoła przez dwie, a na pewnym etapie nawet trzy osoby, powodowało ogólne zamieszanie i dawało powody do krytyki. Sobór w Konstancji miał zażegnać kryzys.

Sobór powszechny zwołany przez papieża Jana XXIII w roku 1414 był inicjatywą króla Zygmunta Luksemburskiego. Królowi niemieckiemu udało się zgromadzić w Konstancji przedstawicieli wszystkich stron konfliktu, którzy wspólnie wypracować mieli konsensus. Głównymi zadaniami zjazdu było usunięcie rozłamu w Kościele, reforma głowy i członków Kościoła oraz przezwyciężenie herezji. Punktem wyjścia miała być abdykacja wszystkich trzech papieży oraz wybór nowego kandydata na to stanowisko.

Na początku marca Jan XXIII przeczytał decyzję o dobrowolnej rezygnacji z tronu. Stanowisko to było jednak na nim wymuszone i dlatego, niepogodzony z postanowieniami soboru, próbował go rozbić. 20 marca w przebraniu opuścił obrady i udał się do Breisgau, gdzie ogłosił odwołanie przyrzeczenia abdykacji. Król nie miał zamiaru iść jednak na ustępstwa i konsekwentnie głosił gotowość do dalszej pracy, nawet pod nieobecność Jana XXIII. W celu ratowania soboru wydano 6 kwietnia 1415 roku dekret „Heac sancta”, w którym znalazły się główne tezy koncyliaryzmu.

Ogłoszono, iż obradujący reprezentują cały Kościół, posiadają władzę z bezpośredniego nadania Chrystusa oraz, że wszyscy łącznie z papieżem, winni są mu posłuszeństwo. Ostatecznie Jana XXIII doprowadzono jako więźnia do Radolfzell, gdzie wytoczono przeciwko niemu formalny proces. Oskarżony o wspieranie schizmy i niemoralny tryb życia został pozbawiony godności papieskiej i uwięziony.

Zebrani na soborze w roku 1415 zadecydowali o abdykacji Grzegorza XII, dla którego utworzono tytularną diecezję Porto-Santa Rufina, czyniąc go jej kardynałem o statusie ustępującym jedynie papieżowi.

Ze swojego urzędu nie zrezygnował jednak Benedykt XIII. W tej sytuacji sobór wytoczył postępowanie sądowe, które zakończyło się uznaniem go za schizmatyka i ekskomunikowaniem z Kościoła. Detronizacji dokonano w roku 1417. Pozbawiony poparcia i zlekceważony przez wszystkie strony zmarł w roku 1423.

11 listopada 1417 kardynałowie zgromadzeni w Konstancji dokonali wyboru nowego papieża. Oznaczało to, iż po 40 latach rozłamu, na czele Kościoła znów stał jeden, powszechnie uznawany następca Piotra – Marcin V. Innym, również bardzo ważnym postanowieniem zgromadzenia był tzw. dekret Frequens, który przewidywał, iż od tej pory sobory zbierać się będą regularnie co 10 lat.
Obok spraw o charakterze polityczno-personalnym rozgrywała się również walka z czołowym heretykiem - Janem Husem, na którego olbrzymi wpływ miał wyklęty przez kardynałów John Wycliffe. Czeski reformator religijny nie zamierzał odwołać swych nauk, za co skazany został na śmierć na stosie. Wyrok wykonano 6 lipca 1415. Śmierć Husa miała się stać powodem powstania przeciwko królowi i Kościołowi w Czechach, gdzie traktowany był jako bohater narodowy.  

Na soborze w Konstancji udało się doprowadzić do realizacji zamierzonych celów – zlikwidowano bowiem wielką schizmę. Tym niemniej reformy nie były na tyle głębokie, aby Kościół mógł z nadzieją patrzeć w przyszłość. 100 lat po obradach w Niemczech tezy swe ogłosił Marcin Luter, co dało początek reformacji.