Władysław Reymont - utwory, dzieła. Charakterystyka twórczości Reymonta

Twórczości Władysława Stanisława Reymonta odpowiada pewnego rodzaju „hybrydowości” osoby samego pisarza, urodzonego co prawda w rodzinie o niejakich tradycjach artystycznych (ojciec był wykształcony muzycznie, zaś matka miała wykazywać talenty narracyjne), ale wykształconego na zwykłego rzemieślnika. Jako dwudziestoletni młodzieniec zaczął interesować się teatrem, na życie zarabiał jednak jako krawiec i dopiero wypadek kolejowy w 1900 roku, po którym Reymont otrzymał zawrotne jak na tamte czasy odszkodowanie, pozwolił mu na poświęcenie się pasji pisarskiej.

Już na początku lat 90. XIX wieku pisarz zaczął publikować w warszawskim „Głosie”, a w 1894 roku ukazała się jego debiutancka książka pt.: „Pielgrzymka do Jasnej Góry”, będąca zapisem rzeczywistej podróży Reymonta, towarzyszących jej emocji i obserwacji. Utwór okazał się wielkim sukcesem wydawniczym i przyniósł młodemu twórcy sporą popularność, zapewniając jednocześnie Reymontowi pozycję prekursora nowego gatunku prozy – reportażu literackiego, który w XX wieku zrobił na gruncie polskim ogromną karierę.

W kolejnych latach ukazywały się powieści wyraźnie wpisujące się w nurt młodopolskiego realizmu – m.in. „Komediantka” (1896) oparta na teatralnym epizodzie z młodości Reymonta oraz jej kontynuacja w postaci utworu „Fermenty” (1897). Zaznaczył się tu specyficzny rys twórczości tego pisarza – opisywał on świat, do którego de facto nie należał, ale który doskonale znał i trafnie zanalizował dzięki talentowi do wyjątkowo wnikliwej obserwacji. Świat teatru, aktorów, scenarzystów i towarzyszącego im blichtru znalazł tutaj swe odzwierciedlenie w najdrobniejszych szczegółach, nie pomijając tematyki kontrowersyjnej obyczajowo. Stąd też dylogię możemy uznać za zapowiedź fascynacji naturalizmem, która znalazła najdoskonalszą realizację w dwóch najszerzej znanych dziełach Reymonta: „Ziemi obiecanej” i „Chłopach”.

Pracę nad pierwszą z nich rozpoczął Reymont już w 1896 roku, tuż po otrzymaniu kontraktu wydawniczego na książkę o Łodzi. W celu jak najdoskonalszego zapoznania się z opisywanym zjawiskiem pisarz przeniósł się do prężnie rozwijającego się pod koniec XIX wieku miasta przemysłowego, w którym na przestrzeni kilku miesięcy powstawały i upadały wielkie majątki, generując spektakularne przemiany społeczne i mentalne wśród stale napływających mieszkańców. Zdolności obserwacyjne Reymonta przyczyniły się do stworzenia niezwykle plastycznego, miejscami nawet impresjonistycznego opisu szarej aglomeracji, jak również do trafnej analizy psychologicznej moralnego rozkładu jednostki w pogoni za awansem finansowym i społecznym.

Za największe osiągnięcie artystyczne Reymonta uznawany jest jednak czterotomowy cykl powieściowy „Chłopi”, w którym zespoliły się najważniejsze nurty epoki Młodej Polski – naturalizm, realizm, impresjonizm, a także wszechogarniająca artystów początku XX wieku chłopomania. Obok wnikliwej analizy warunków życia panujących na polskiej wsi tamtego okresu i wypływających z niej motywacji psychologicznych jej mieszkańców, na uwagę zasługuje również pietyzm, z jakim Reymont utrwalił koloryt językowy opisywanej przestrzeni.

Międzynarodowa popularność tego dzieła przyczyniła się do przyznania pisarzowi Literackiej Nagrody Nobla w 1924 roku, zapewniając mu zwycięstwo w rywalizacji m.in. z Tomaszem Mannem.