Adam Asnyk „Między nami nic nie było”, „Kubek” Marii Konopnickiej - interpretacja i analiza porównawcza

„Między nami nic nie było” Adama Asnyka i „Kubek” Marii Konopnickiej to przykłady nieczęstej w epoce pozytywizmu liryki miłosnej. Od literatury oczekiwano, że będzie utylitarna, że będzie służyć przede wszystkim celom społecznym, osobiste doznania schodziły na drugi plan, jako niegodne i niewarte zainteresowania szerszej publiczności. Ale ponieważ sztuka nigdy do końca nie poddaje się odgórnym wymogom, poeci, także tych niepoetyckich czasów, pisali o miłości.

Oba wspomniane wiersze są przykładem liryki wyznania. Ich tematem jest rozstanie kochanków. Łączy je także nastrój wynikający z faktu, iż mówią o nieszczęśliwej miłości. Ale sytuacja liryczna w obu przypadkach jest nieco inna. Wiersz Asnyka mówi o uczuciu nieśmiałym, platonicznym, bardzo dyskretnym. To, co łączyło kochanków, dla świata nie ma żadnego znaczenia. U Konopnickiej mamy do czynienia z rozpadem jakiegoś związku. Metafora wspólnego picia z jednego kubka, pozwala przypuszczać, że chodzi o małżeństwo.

„Kubek” jest wypowiedzią skierowaną wprost do odbiorcy, którym jest ukochana osoba. Mimo iż podmiot liryczny ujawnia się, mówiąc w pierwszej osobie, nie wiemy, czy są to słowa kobiety czy mężczyzny. Ze względu na osobę autorki przywykło się sądzić, że podmiotem lirycznym jest kobieta, która rozstała się z mężem. Trzeba jednak pamiętać, że taka interpretacja wykracza poza sam tekst. Wiersz nie precyzuje, kim jest pomiot liryczny ani jego adresat, możemy tylko wnioskować na podstawie słów, że ludzi tych łączyło kiedyś uczucie miłości.  Istotnym dla treści wiersza zabiegiem w kreowaniu podmiotu lirycznego, jest początkowe użycie liczby mnogiej, a w dwóch ostatnich zwrotkach już liczby pojedynczej. Autorka podkreśliła w ten sposób skutki rozstania, wcześniej kochankowie tworzyli jedność, po rozstaniu każde może mówić już tylko za siebie.

Asnyk w wierszu „Między nami nic nie było” nie precyzuje, do kogo zwraca się z tymi słowami. Perswazyjny charakter tego wiersza sugeruje, że do osób trzecich, które podmiot liryczny pragnie przekonać, że nic nie zaszło między nim a jego ukochaną. Z kolei dalsze słowa, będące zaprzeczeniem tej tytułowej deklaracji, słowa pełne czułości, mające charakter intymnego wyznania, wskazują raczej na ukochaną, a nawet sam podmiot liryczny, jako adresata. Utwór to nieco przewrotny, oparty na antytezie.

Antyteza jest tu dominującym środkiem artystycznym, nadającym charakter całemu tekstowi. Miłość wyrażona poprzez metaforyczne ukazanie przyrody, została ujęta w klamrę kategorycznej deklaracji: „Między nami nic nie było!”. Jednak temu „nic” poeta przeczy wielokrotnie, przytaczając kolejne „prócz”: „Prócz szumiących śpiewem lasków / I tej świeżej łąk zieleni; / Prócz tych kaskad i potoków / Zraszających każdy parów, / Prócz girlandy tęcz, obłoków, / Prócz natury słodkich czarów; / Prócz tych wspólnych, jasnych zdrojów...”. Po tym wyliczeniu, zamykające wiersz: „Między nami nic nie było!” nie jest już wiarygodne, zakrawa raczej na ironię niż próbę polemiki.

Oba wiersze mówią o miłości, Asnyk posługuje się subtelną metaforą, Konopnicka zaś oparła całość na symbolu. Symbolem miłości jest tytułowy kubek. Picie z jednego kubka oznacza wspólne szczęśliwe życie, łza w kubku symbolizuje jakiś konflikt, przyczynę rozstania, samo rozstanie to właśnie rozbicie kubka: „Z jednego kubka ty i ja / Piliśmy onej chwili:/ Lecz że nam w wodę padła łza, / Więc kubek my rozbili”. Symbolika wiersza nie pozostawia wątpliwości, jest łatwa do odczytania. Metaforyka Asnyka jest zdecydowanie bardziej wyszukana. Słowo miłość nigdzie nie pada, subtelne uczucie przedstawia poeta za pomocą opisu krajobrazu, który był świadkiem wspólnych chwil kochanków. Kochankom towarzyszyły „szumiące śpiewem laski”, „girlandy tęcz i obłoków”, „słodkie czary natury”.

Także język Asnyka jest bardziej wyszukany, subtelny i niejednoznaczny. „Między nami nic nie było” to utwór bogaty w środki artystyczne, poeta posługuje się epitetami, by zobrazować krajobraz i wyrazić uczucie, używa zdrobnień, stosuje metafory, anaforę i antytezę.  Oba wiersze napisane są wierszem stroficznym o jednakowym układzie rymów (abab), jednak wersy u Asnyka są dłuższe, ponadto poeta stosuje przerzutnie, przez co zaburza nieco jednostajny rytm wiersza. „Kubek” to utwór o znacznie prostszej formie. Oparty na jednym czytelnym symbolu. Konopnicka posługuje się prostym językiem, a rozbicie form „rozbiliśmy”, „poszliśmy” na „my rozbili”, „my poszli”, dziś brzmi niemal obco.