Charles Baudelaire „Kwiaty zła” - opracowanie tomu poetyckiego Baudelaire'a

Charles Baudelaire wydał w roku 1857 tom poezji pt.: „Kwiaty zła”. Był to najbardziej skandaliczny i najgłośniejszy owoc jego twórczości. Początkowo miał nosić tytuł „Otchłań”, jednakże artysta zrezygnował z niego i zastąpił nazwą bardziej niezwykłą, odpowiadającą charakterowi treści, formy i światopoglądu zawartego w tomie. Jak w tytule, tak i w całym zbiorze autor łączy ze sobą antynomie, rzeczy, które nie powinny obok siebie występować. Kwiaty (jako symbol życia, płodności, piękna) są nacechowane dodatnio, zło – rzecz jasna – ujemnie. Takich połączeń w całym tomie jest o wiele więcej. Poeta stawia obok siebie piękno i brzydotę, dobro i zło, śmierć i życie, wzlot zestawia z upadkiem. Zarówno filozofia, która została zaprezentowana w utworze, jak i kształt wierszy wzbudzały emocje. Artysta szokował, wzbudzał strach, obrzydzenie posługując się symbolami, alegoriami i wyszukanymi metaforami. „Kwiaty zła” uderzają swą ciemnością, złowieszczością oraz tragizmem człowieka dotkniętego przez grzech.

Tom rozpoczyna dedykacja dla innego francuskiego poety – Teofila Gautier. Autor nazywa przyjaciela „poetą doskonałym”, „nieomylnym czarnoksiężnikiem”. Dedykuje mu „chorobliwe kwiaty”. Całość otwiera zaś wiersz pt.: „Do czytelnika”.

Pierwsze wydanie „Kwiatów zła” wywołało ogromny skandal. Tom został uznany za uwłaczający ludzkiej godności, występujący przeciw moralności i zasadom obyczaju powszechnie wyznawanym przez społeczeństwo. Rozwiązanie palącej kwestii, nieodpowiedniości tomu wobec ogólnie przyjętym wytycznym „dobrego smaku” znalazło swój finał w sądzie. Baudelaire został ukarany i zobowiązany do usunięcia z wydania sześciu z trzynastu wierszy, które – w mniemaniu oskarżających – najbardziej uderzały w godność człowieka i wartości. Zaznaczyć należy, że w całym tomie było aż sto utworów. Kolejne wydanie „Les fleurs du mal” ukazało się w roku 1861. Co prawda nie było w nim owych sześciu, świętokradczych niemalże, utworów, ale na ich miejsce autor wprowadził trzydzieści dwa nowe wiersze, które ujrzały światło dzienne po raz pierwszy. Co ciekawe, trzecie, pośmiertne już wydanie, było jeszcze obszerniejsze. Składały się na nie utwory publikowane w wydaniu pierwszym i drugim, sześć zakazanych wierszy, a także kolejne dwadzieścia pięć utworów, które nie były przez poetę nigdzie wcześniej ogłaszane. Baudelaire podzielił tom na sześć części. Pierwsza to „Spleen i ideał”, dalej: „Obrazki paryskie”, „Wino”, „Kwiaty zła”, „Bunt”, „Śmierć”.

W tradycji literatury utarło się pewne pojęcie „piękna”. Tom francuskiego poety zupełnie nie realizuje owej rozpoznanej i usankcjonowanej tradycji. Wręcz przeciwnie – przedstawia brzydotę, która w pewnym sensie jest również wpisana w piękno. Autor chciał zaszokować czytelnika swoją wiedzą i przemyśleniami zrodzonymi z wnikliwych obserwacji i fascynacji tłumem. Pokazuje człowieka nurzającego się w grzechu, lubującego w rozpuście, poddającego się wszystkiemu, co na świecie złe. Z drugiej strony – owe „obrazki” stanowią ukryty wyraz tęsknoty za dobrem, ideałem, dzięki któremu dusza może połączyć się z Absolutem.

Wiersze z „Kwiatów zła” są konsekwentną realizacją założeń i zadań, jakie poeta stawiał przed sztuką: dopuszczał on mnogość interpretacji, posługiwał się symbolem, synestezją oraz analogią, która dowodziła tego, że obrazy i doznania stanowią o jedności świata. Jego poezja nie realizowała przyziemnych celów, ludycznych, społecznych, formacyjnych. Przywrócił jej za to pierwotną funkcję – oczyszczającą i odradzającą (katharsis).

Turpistyczne obrazy obrzydzały, odpychały, a jednak skłaniały do refleksji nad kondycją duchową człowieka, którą zresztą Baudelaire diagnozował jako będącą w bardzo złym stanie. Pogrążenie w zatraceniu, marazmie i ciemności hamowały rozwój sztuki i wzniesienie się na wyżyny – w przypadku autora i czytelnika.

„Kwiaty zła” stały się drogowskazem dla autorów pragnących odejść od martyrologicznej czy ludycznej funkcji poezji i sztuki. Wyznaczały nowe tendencje i sposób postrzegania zarówno świata, jak i pojedynczego człowieka.