Julian Ursyn Niemcewicz „Powrót posła” - Podkomorzy i Starosta Gadulski - charakterystyka porównawcza

Podkomorzy i Starosta Gadulski to reprezentanci starszego pokolenia w „Powrocie posła”. Stanowią oni parę zestawioną w kontraście. Różnią się niemal wszystkim: wyznawanymi wartościami, poglądami, poziomem intelektualnym oraz orientacją polityczną.

Podkomorzy jest ojcem Walerego i gorącym zwolennikiem stronnictwa patriotycznego. Swoje postępowanie stara się podporządkować dobru ojczyzny. Dlatego też wychował synów tak, by godnie służyli Rzeczypospolitej. Konsekwentnie realizuje on swoje poglądy polityczne. Przejawia się to na płaszczyźnie społecznej, kiedy ofiaruje swoim poddanym wolność, co pokazuje jego sprzeciw wobec kontynuowania feudalnej tradycji. Życie Podkomorzego to potwierdzenie wartości, którymi kieruje się ten bohater. Jego słowa pełne są mądrości i rozsądku, a postępowanie jest zawsze dobre i zgodne z zasadami. Jest wzorowym ojcem, mężem. Na szczycie jego hierarchii znajduje się dobro ojczyzny, ale zaraz za nim kładzie on nacisk na szczęście najbliższych.

Zupełnym przeciwieństwem Podkomorzego jest Starosta Gadulski. To człowiek, który dba tylko o własną korzyść. Dowodem tego może być małżeństwo zawarte tylko z pobudek finansowych. Także ojczyzna nie stanowi dla niego żadnej wartości, wyżej ceni sobie złotą wolność szlachecką oraz stan własnej kieszeni. Na małżeństwo Walerego z Teresą godzi się dopiero wtedy, gdy młodzieniec zrzeka się posagu. Dodatkowo jest to mężczyzna bardzo słabo zorientowany w polityce, ale zaciekle pragnący sprawować rządy. Najbardziej podoba mu się zasada „liberum veto”, którą określa „źrenicą wolności”. Nie tylko nie czyni żadnych starań, by naprawić swe niedoskonałości, ale jeszcze szczyci się swoim nieuctwem, głosząc przy tym apoteozę czasów złotej wolności.

Starosta Gadulski i Podkomorzy to postaci zupełnie odmienne. Pierwszy jest obrazem sarmackiego szlachcica, strażnika dawnego porządku. Nie zajmuje jednak tego stanowiska ze względu na dobro ojczyzny, ale powodowany jest własną korzyścią. W życiu prywatnym także daje mamić się gotówce, dlatego wchodzi w nieszczęśliwe małżeństwo. Podkomorzy to uosobienie cnót i wartości. Jest doskonałym ojcem i mężem, wie, które wartości powinien wyznawać i wpajać najbliższym. Jest zwolennikiem stronnictwa patriotycznego, dlatego wyznaje postępową politykę reform mających przynieść poprawę w Rzeczypospolitej.