Początki chrześcijaństwa - rozwój religii i pierwsi chrześcijanie

Tak, jak buddyzm czerpie z wielowiekowej tradycji hinduizmu, tak samo chrześcijaństwo wyrosło na gruncie judaizmu, będąc jego rozwinięciem i uzupełnieniem. Powstanie nowej religii wiąże się z życiem i nauczaniem Jezusa z Nazaretu, działającego najprawdopodobniej w pierwszej połowie I wieku naszej ery. W tym samym czasie Judeę i Galileę przemierzało co najmniej dziesięciu znanych i zapewne, o wiele więcej anonimowych dziś nauczycieli i proroków, otaczających się uczniami i naśladowcami. Jednak to nauka Jezusa przetrwała i rozwinęła się w jedną z trzech, obok judaizmu i islamu, wielkich religii monoteistycznych.

 Po męczeńskiej śmierci mistrza, jego uczniowie, szczególnie zaś wyznaczeni przez niego apostołowie, skupili się w pierwszą wspólnotę, nazywaną dziś judeochrześcjianami. Działali głównie w Jerozolimie, pod przewodnictwem św. Piotra, a później św. Jakuba. Głosili zbawienie przez czyny. Dobra należące do poszczególnych członków grupy uważano za wspólne. Kolejną, nieco późniejszą wspólnotą byli poganochrześcijanie, skupieni wokół św. Pawła z Tarsu. Ruch rozpoczął się w Antiochii i dzięki temu przetrwał antyżydowskie represje po nieudanym powstaniu przeciwko Rzymowi, w wyniku których zniszczona została Jerozolima, a judeochrześcijanie rozproszyli się lub zginęli.Poganochrześcijanie głosili ideę zbawienia z wiary, pochodzącą z nauczania św. Pawła z Tarsu.

Pierwsze wspólnoty, które można już nazwać chrześcijańskimi, wyrosły bezpośrednio z judaizmu, którego nie odrzuciły, a tylko uzupełniły elementami nauczania Jezusa i kontynuatorów jego tradycji: łamaniem chleba, chrztem, praktykowaniem miłosierdzia. Z czasem, gdy dzięki zabiegom apostołów oraz św. Pawła, liczba chrześcijan wzrosła, apostołowie wydali dekret, na mocy którego nowi wyznawcy, nie będący Izraelitami (a więc poganie) byli zwolnieni z żydowskich tradycji, np. obrzezania, jednak musieli przestrzegać praw rodzącej się nowej religii. Owe prawa sformułował przede wszystkim św. Piotr w rozsyłanych do pierwszych wspólnot listach.

Chrześcijaństwo ekspandowało, rozprzestrzeniając się najpierw wśród nielicznych wyznawców Jezusa, skupionych na Bliskim Wschodzie (grupę wyznawców jednej religii, żyjących wśród wyznawców innej religii nazywa się diasporą), głównie w egipskiej Aleksandrii, ale i w Damaszku, Antiochii, Cezarei, Efezie, Atenach, Rzymie i innych miastach. Przedstawiciele tego wczesnego chrześcijaństwa przetłumaczyli na język grecki (używany wtedy w wielu zakątkach świata) hebrajską Biblię, przyczyniając się do wzrostu liczby wiernych.

Po śmierci apostołów doszło do rozłamu wśród chrześcijan. Pojawił się nurty gnostyckie, opierające swoje doktryny na pismach, których autorstwo przypisywano najbliższym uczniom Jezusa (np. gnostycka ewangelia, przypisywana św. Tomaszowi, ewangelia Marii Magdaleny itp.), a także na filozofii greckiej i wierzeń pogańskich (często o charakterze magicznym lub mistycznym). Główny nurt chrześcijaństwa, kontynuujący tradycję czterech ewangelistów i św. Pawła, zaczęto nazywać katolickim (gr. katholikós – powszechny).

Z czasem, gdy pojawiało się coraz więcej wyznawców, gminy postanowiły, że każdej z nich przewodzić będzie biskup. Na przełomie I i II wieku powołano kolejne funkcje: prezbiterów i diakonów.
Największe gminy, skupione w Rzymie, Aleksandrii, Antiochii, Konstantynopolu i Jerozolimie tworzyły Pentarchię, a ich przewodnicy nazywali się patriarchami. Dominującą rolę odgrywał Kościół (wspólnota) z Rzymu.