Kazimierz III przed koronacją w roku 1333

Władysław Łokietek z małżeństwa z Jadwigą Bolesławówną, księżniczką kaliską, dochował się najprawdopodobniej sześciorga dzieci. Jednak dwaj pierworodni jego synowie - Stefan i Władysław, nie dożyli osiągnięcia wieku sprawczego, przez co jedynym następcą tronu został najmłodszy potomek, Kazimierz III zwany później Wielkim.

Królewicz Kazimierz urodził się 30 kwietnia roku 1310 w Kowalu na Kujawach a imię otrzymał po dziadku, synu Konrada mazowieckiego. Źródła nie potwierdzają jednoznacznie szczegółów z wczesnego dzieciństwa i wychowania Kazimierza, ale pewnym jest, że spędził je na zamku wawelskim, prawdopodobnie pod opieką zaufanego dyplomaty królewskiego Spytka z Melsztyna oraz wybitnego intelektualisty Jarosława Bogorii ze Skotnik. W roku 1320 Władysław Łokietek nawiązał bliskie kontakty z królem węgierskim Karolem Robertem, które zaowocowały nawet zawarciem sojuszu pomiędzy oboma władcami, przypieczętowanego mariażem siostry Kazimierza - Elżbiety Łokietkówny z władcą Węgier. Dzięki temu młody królewicz mógł często przebywać na dworze w Budzie, gdzie po raz pierwszy otarł się o kodeksy dyplomatyczne, poznał nowoczesne metody rządzenia krajem oraz nabrał podstaw ogłady dworskiej.

Król chciał jak najlepiej zaplanować mariaż swojego jedynego syna, dlatego do skutku doszło dopiero trzecie jego zaręczyny - wcześniej w roku 1318 odwołane zostały małżeństwa Kazimierza z Juttą Luksemburską - córką króla Czech Jana Luksemburskiego oraz Anną Habsburg - córką Fryderyka Pięknego w roku 1322. Ostatecznie, w roku 1325 małżeństwo Kazimierza z Aldoną Anną, córką władcy litewskiego - Giedymina, scementowało nowy sojusz Polski z pogańską jeszcze wówczas Litwą.

W roku 1327 królewicz ciężko podupadł na zdrowiu do tego stopnia, że jego matka zaczęła poważnie martwić się o życie Kazimierza, oddając go pod opiekę św. Ludwika. Z bulli papieskiej z końca roku dowiadujemy się jednak o jego radości z powodu wyzdrowienia królewicza, więc choroba okazała się jednak nie tak poważna jak przypuszczano.

W końcowym etapie swojego życia, król Władysław Łokietek starał się przygotowywać swojego syna i następcę do jego przyszłych obowiązków, jako głowy państwa. Już w roku 1329 królewicz Kazimierz brał udział w wyprawach wojennych przeciwko Krzyżakom - również w tej feralnej na ziemię chełmińską, która rozpętała na dobre wojnę z koalicją krzyżacko-czeską. Źródła potwierdzają także jego obecność u boku króla w czasie zwycięskiej bitwy pod Płowcami we wrześniu roku 1331, podczas której Kazimierz miał być rzekomo odesłany przez ojca z dala od pola bitwy z obawy o jego życie. Strona Krzyżacka natomiast rozpropagowała tezę, jakby królewicz z własnej inicjatywy uciekł, przestraszony kolejną szarżą rycerzy zakonnych. Wojna zakończyła się ostatecznie w roku 1332 podpisaniem rozejmu nad Drwęcą, na mocy którego spory terytorialne pomiędzy stronami miały zostać oddane pod arbitraż węgiersko-czeski.

Władysław Łokietek zmarł w dniu 2 marca roku 1333, ale jak podają kronikarze, przed śmiercią polecił Kazimierzowi odzyskać utracone przez niego samego: kluczowe dla odradzającej się polskiej gospodarki Pomorze Gdańskie, rodzinne Kujawy oraz ziemię dobrzyńską. Zjazd rycerstwa po śmierci króla obrał królewicza Kazimierza jednogłośnie nowym władcą - koronacja miała miejsce w Krakowie w dniu 25 kwietnia roku 1333.