Jan Ostroróg - sylwetka postaci

Jan Ostroróg żył w latach 1430-1501. To znany dyplomata ówczesnych czasów, podskarbi koronny w latach 1472-1474, wojewoda poznański oraz starosta generalny.

Jako pisarz polityczny zasłynął dziełem, które zostało docenione także w czasach późniejszych. Napisane w latach 1475-1476, nosiło tytuł „Monumentum pro comitiis generalibus regni sub rege Casimiro pro Reipublice ordinatione congestum” („Memoriał o urządzeniu Rzeczpospolitej...”), koncentrowało się na stosunkach kościelno-państwowych, a jednocześnie brało pod uwagę szerszy kontekst i śmiało można je postawić obok innych europejskich dzieł napisanych w stylu polemicznym.

W swym dziele Ostroróg opowiadał się za silną władzą centralną (władzą króla), a państwo miało być niezależne od Rzymu. W „Monumentum...” wymieniał kary, jakie należy ponieść za obelżywe słowa względem władcy (kary pieniężne), a za zabójstwo na dworze królewskim wskazywał na zapłatę winowajcy życiem (albo wysoką karą pieniężną). Opłaty miały iść na rzecz skarbu państwowego. Jednocześnie opowiadał się przeciwko pieniądzom wysyłanym do Rzymu, pisząc wprost, że danina ta nie ma nic wspólnego z pobożnością, a wiele z – jak pisał - „chytrością Włochów”. Stwierdzał, że Polska powinna być wolna od opłat na rzecz papieża. Krytykował jednocześnie sprzedaż odpustów, wskazując: „(...) Bóg przez proroka powiedział: <<Synu, podaj mi serce twoje!>>, a nie: <<daj pieniędzy!>> Zmyśla papież, że gotowizna tak zbierana ma być obracana na budowę nie wiedzieć jakiego kościoła, gdy tymczasem skarby te idą, co jest pewnym, na potrzeby prywatne krewnych i powinowatych, na dwór, na stajnie, że nie powiem na co gorszego”. Jak widać krytyka jego była wyrażana bardzo bezpośrednio.

Jan Ostroróg studiował prawo (zarówno w Eufracie, jak i Bolonii), a z ważnych wydarzeń, w których brał udział po powrocie do kraju, należy wymienić zwłaszcza obrady podczas ustalania warunków pokoju w roku 1466, czyli pokoju toruńskiego; jako poseł jeździł zarówno do papieża Pawła II, jak i Piusa II. Występował na soborach. Opowiadał się za kościołem narodowym (czego wyraz dał w wymienionym powyżej dziele).