Opozycja w PRL. 1970 - powstanie polskiej opozycji

Pogłębiający się od połowy lat 70. kryzys budził coraz większe niezadowolenie społeczne w Polsce. Przed wydarzeniami czerwcowymi opór zorganizowany powstawał bardzo nieśmiało. Za pierwszą typową organizację opozycyjną przyjęło się uważać założone w maju 1976 roku Polskie Porozumienie Niepodległościowe. Celem tego tajnego stowarzyszenia (funkcjonującego pod kierownictwem Zdzisława Najdera) było opracowanie metod umożliwiających wywalczenie w przyszłości realnej suwerenności państwa oraz walka o przestrzeganie swobód obywatelskich.

Prawdziwy przełom nastąpił po „Ursusie”. W celu pomocy represjonowanym zawiązał się wówczas Komitet Obrony Robotników. Organizacja ta różniła się znacznie od PPN-u. Nie działała ona bowiem w konspiracji – twórcami KOR-u były osoby znane, posiadając już autorytet i wywodzące się z różnych środowisk opozycyjnych (m.in. Jacek Kuroń, Adam Michnik, Edward Lipiński, Antoni Macierewicz, Jan Lityński, Zbigniew Romaszewski). Grupa ta postanowiła działać legalnie, w oparciu o umowy podpisywane przez PRL i Konstytucję.

Na początkowym etapie prac miała być to organizacja zajmująca się doraźną pomocą pokrzywdzonym w roku 1976. Sądzonym robotnikom starano się zapewnić pomoc prawną i finansową. Równocześnie żądano amnestii dla więźniów politycznych i ukarania funkcjonariuszy MO i SB, którzy odpowiedzialni byli za śmierć manifestantów z lat przeszłych. Medium, za sprawą którego KOR komunikował się z opinią publiczną, był wydawany niemalże od początku działalności „Biuletyn Informacyjny”. Ukazanie się tego pisma spowodowało w następnych latach prawdziwą lawinę niezależnych, podziemny publikacji z różnych dziedzin życia – od roku 1977 ukazywał się kwartalnik „Zapis” wydawany przez Niezależną Oficynę Wydawniczą.

Impulsem do zintensyfikowania działań opozycji był wydarzenia z maja 1977 roku. Wtedy to zamordowano współpracownika KOR-u w Krakowie, studenta Stanisława Pyjasa. Zabójstwo to wywołało szok w szeregach opozycji, która nasiliła swą działalność, mimo iż przybyli na pogrzeb Pyjasa zostali aresztowani. Chwiejność poczynań władzy i duża niekonsekwencja sprawiała, że niezależne ruchy społeczne rosły w siłę.

26. września 1977 roku KOR przekształcił się w Komitet Samopomocy Społecznej KOR (KSS KOR), wytyczając sobie przy tym szersze zadania. Rok później w Karkonoszach odbyło się spotkanie przedstawicieli tej organizacji z czechosłowackimi opozycjonistami skupionymi wokół „Karty 77”.

W kraju w owym czasie powstawały już kolejne organizacje nastawione antykomunistycznie i niepodległościowo, m.in. Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCIO) oraz Konfederacja Polski Niepodległej (pod przewodnictwem Leszka Moczulskiego). Wkrótce również powstawać zaczęły pierwsze Komitety Wolnych Związków Zawodowych (najpierw na Śląsku, później również na Wybrzeżu). Inną formą oporu, zwłaszcza przeciwko propagandzie, było zawiązywanie tzw. Latających Uniwersytetów.

Władza w owym czasie, świadoma pogarszającej się sytuacji gospodarczej, nie chciała pójść na otwartą konfrontację z opozycją, bojąc się sytuacji kryzysowej i interwencji państw Układu. Tym niemniej wciąż wydawano zlecenia specjalnym komórkom władzy, które z całą stanowczością, często wbrew prawu, uderzały w opozycję. Półlegalne operacje władzy komunistycznej nie były jednak w stanie zatrzymać stopniowo dokonującej się demokratyzacji życia społecznego.