George Byron „Giaur” - opracowanie i interpretacja utworu

„Giaur” to powieść poetycka George’a Byrona, która po raz pierwszy ukazała się w 1813 r. – dwa lata po powrocie autora z podróży na wschód. Dzieło powstało w wyniku fascynacji, jaką wzbudził w Byronie orient. Co ciekawe, utwór przez wielu ludzi postrzegany był jako autobiograficzna opowieść autora. Jednak sam Byron krytykował taki sposób rozumienia „Giaura”.

Poświęćmy teraz nieco miejsca kompozycji dzieła jednego z najwybitniejszych twórców w historii romantyzmu. Jak już zostało wspomniane wcześniej – „Giaur” jest powieścią poetycką. Byron doprowadził ten gatunek do formy, jaka polskim czytelnikom znana jest chociażby z „Konrada Wallenroda” Adama Mickiewicza. W dziele angielskiego poety mamy do czynienia z kompozycją fragmentaryczną oraz z zabiegiem inwersji.

Historia głównego bohatera jest niedopowiedziana, pojawiają się w niej białe plamy, które wypełnić może tylko wyobraźnia czytelnika. Utwór odznacza się również wszechobecnym nastrojem grozy i niepokoju. Pod osłoną nocy mają miejsce różne dziwne i tajemnicze wydarzenia (np. utonięcie Leili). Warto także dodać, że przez dzieło Byrona przebija się romantyczna fascynacja orientem – co widoczne jest w ukazaniu tamtejszego sposobu życia, panujących tam zwyczajów.

Miejscem akcji „Giaura” jest Grecja, która w opisach kreowanych przez autora, jawi się jako miejsce szczególnie piękne. Natomiast czas akcji tej powieści poetyckiej rozgrywa się pod koniec XVIII w. (wskazują na to wydarzenia historyczne przywołane przez Byrona).

Grecja owładnięta jest przez Turków, jednak zamieszkujący ją naród nie potrafi zrzucić z siebie ciężkiego jarzma niewoli. Będący zwolennikiem idei wolności Byron, skontrastował w swoim dziele obraz dawnej potęgi tego kraju z jego bezradnością w czasach współczesnych autorowi. To właśnie historia powinna być źródłem odwagi i zapału – tak potrzebnych do działania. Natomiast samo działanie, w perspektywie Byrona, wydaje się być ważniejsze niż jego skutki. Wszak tylko ono, nie bezczynność, pozwala uratować godność.

W utworze przedstawiony został także wątek niemożliwej do zaakceptowania miłości bohaterów i jej konsekwencji. Tytułowa postać – pochodzący z Wenecji Giaur (to określenie używane przez muzułmanów na chrześcijan) – z wzajemnością miłuje nałożnicę baszy (wysokiego urzędnika) Hassana. Ten, dowiedziawszy się o zdradzie jednej ze swoich kobiet, postanowił wymierzyć jej najdotkliwszą karę – śmierć. Taki postępek wywoław pragnienie zemsty w Giaurze, który w odwecie zamordował Hassana. Po tych wydarzeniach główny bohater znalazł się w klasztorze, gdzie próbował znaleźć ucieczkę przed demonami jego wcześniejszego życia.

Obydwa przedstawione tutaj wątki – opis greckiej historii oraz dzieje Giaura i Leili, stanowią pochwałę ludzkiej wolności. Tak jak bohater był człowiekiem wolnym i niezależnym od działań innych, tak i Grecy powinni stanąć do walki i odrzucić tureckie panowanie. Najważniejszym i zarazem najwspanialszym elementem legendy Lorda Byrona było to, że autor „Giaura” nie rzucał słów na wiatr. Swoje teorie poparł działaniami – w 1823 r. dołączył do powstańczych oddziałów księcia Aleksandrosa Mawrokordatosa, by pomóc Grekom w odzyskaniu niepodległości. Działania te przypłacił śmiercią, którą poniósł z powodu choroby i poważnego osłabienia organizmu.