Sofokles „Antygona” - problematyka tragedii

„Antygona” Sofoklesa datowana jest na rok 442 p. n. e. Dzieło to zalicza się do cyklu trzech tragedii greckich opartych na micie o rodzie Labdakidów. Jego akcja toczy się już po śmierci Edypa, kiedy doszło do walk o tron pomiędzy Eteoklesem a Polinejkesem.

Akcja utworu rozgrywa się w ciągu 24 godzin i jest ściśle związana z bratobójczym pojedynkiem. W jego wyniku zginęli obaj następcy tronu, a tron objął Kreon. Nowy władca podjął decyzję, że ciało Eteoklesa (jako obrońcy Teb) należy pochować z honorami, natomiast Polinejkesa trzeba zostawić sępom na pożarcie. Postanowienie to nie spodobało się Antygonie. Kobieta postanowiła samodzielnie pochować ciało brata, chociaż Kreon zakazał tego pod groźbą kary śmierci. Pomimo protestów Hajmona i ostrzeżeń Tejrezjasza, nowy władca postanowił skazać Antygonę, która miała zostać zamurowana żywcem. Kiedy na skutek upomnień wieszcza postanowił on odstąpić od wyroku, okazało się, że kobieta popełniła samobójstwo. Wraz z nią uczynił to Hajmon (syn Kreona), a na wieść o jego śmierci życie odebrała sobie także Eurydyka – małżonka władcy.

Głównym problemem poruszonym w „Antygonie” jest konflikt między Antygoną i Kreonem, którego źródłem są odmienne wartości wyznawane przez bohaterów. Córka Edypa to kobieta szlachetna, mocno wierząca w prawdziwość swoich przekonań. Swoją postawą daje dowód na to, że respektuje boskie prawa, wymagające oddania hołdu zmarłym. Dba także o uratowanie honoru rodziny, gdyż pozostawienie ciała na pastwę losu miało na celu pohańbienie zmarłego i uniemożliwienie mu dotarcia do Hadesu. Kreon reprezentuje natomiast typ władcy autorytarnego, dla którego ludzkie uczucia i boskie wyroki niewiele znaczą. Oczywiście miał on także swoje racje. Przede wszystkim starał się dbać o dobro Teb i należycie ukarać zdrajcę. Chciał także zachować autorytet władzy, który zachwiany chociaż raz, mógł już nigdy nie stanowić jakiejkolwiek wartości. Antygona reprezentuje postawę zgodną z tradycją i boskimi wymaganiami, natomiast Kreon chce działać zgodnie z dekretami władzy. Chociaż opozycja ta wydaje się być do pokonania (a rację można lokować po stronie Antygony), to istnieje siła, która sprawia, że bohaterowie nie mogą wyrwać się z tej intrygi.

Fatum, czyli nieuchronny los, powoduje, iż obydwie strony ponoszą porażkę. Na bohaterce ciążą winy ojca, a ostrze sprawiedliwości ostatecznie ją dosięga. Natomiast Kreon traci ukochaną rodzinę, co można interpretować jako karę za postępowanie niezgodne z boskimi nakazami. Obydwie strony mają swoje motywacje, które można należycie uzasadnić. Podjęte przez nie działania nie wypływają ze złych intencji. Jednakże wyrok jest nieuchronny.

Władza nie powinna regulować moralności swoich poddanych. Człowiek nie może być panem życia i śmierci, ponieważ sfery te stanowią domenę bogów. Racje Kreona nie są tak ważne jak te, które reprezentuje Antygona, ponieważ odnoszą się do kwestii doczesnych. Nawet dbałość o autorytet władzy nie może dawać podstaw do odrzucania boskich wyroków.