Adam Asnyk „Nad głębiami” - Sonet XIII - interpretacja i analiza wiersza

Adam Asnyk urodził się w 1838 roku w Kaliszu, zmarł w 1897 roku w Krakowie. Debiutował zbiorem „Poezje” w 1869 roku. Krytycy poetyccy zgodnie twierdzą, że najdojrzalszą pracą poetycką Asnyka był cykl trzydziestu sonetów zatytułowany „Nad głębiami”. Poeta opublikował go w latach 1883-1894. Cykl ten określany jest także mianem poetyckiego traktatu filozoficznego. Asnyk jawi się w nim jako filozof, który snuje refleksje nad istotą wszechświata oraz życia człowieka. Jednym z utworów wchodzących w skład tomiku jest Sonet XIII.

Poeta podejmuje w nim rozważania nad przeszłością i przyszłością, nad rozwojem historii i człowieka. Całemu sonetowi patronuje myśl filozoficzna Hegla i przekonanie tego filozofa o historycznej konieczności dziejów. Asnyk nawiązuje także bezpośrednio do myśli Juliusza Słowackiego i jego teorii „pochodni pokoleń”. W sonecie artysta daje wyraz przeświadczeniu, że wszystko co dzieje się w przeszłości ma wpływ na teraźniejszość. Podkreśla również, że często w historii wydarzenia powtarzają się cyklicznie, dlatego tak ważne jest wyciągnięcie błędów z przeszłości, aby nie dopuścić do ich powtórzenia. Asnyk pisze: 

„Przeszłość nie wraca jak żywe zjawisko 
W dawnej postaci - jednak nie umiera: 
Odmienia tylko miejsce, czas, nazwisko 
I świeże kształty dla siebie przybiera. „

Sonet XIII podkreśla także znaczenie tradycji oraz dorobku poprzednich pokoleń. Doświadczenie przeszłości to cenny klucz do teraźniejszości- zdaje się mówić poeta. Asnyk jest przekonany, że prawdziwie trwałe wartości i osiągnięcia nie zginą w narodzie i przyczynią się do jego odrodzenia:

„Zmarłych pokoleń idealna sfera 
W żywej ludzkości wieczne ma siedlisko, 
A grób proroka, mędrca, bohatera 
Jasnych żywotów staje się kołyską.”

W sonecie możemy odnaleźć także liczne nawiązania do idei pozytywistycznych, przede wszystkim pracy organicznej i pracy u podstaw: „Żywi nas zasób pracy plemion długiej”- pisze Asnyk. Poeta doskonale zdaje sobie sprawę, że po nieudanych zrywach narodowowyzwoleńczych Polskę czeka trudna i żmudna praca, która przyniesie efekty dopiero po latach i odczuje je kolejne pokolenie: 

„A z naszych czynów i z naszej zasługi 
Korzystać będą znów następcy nasi.”