Jan Kochanowski „Treny”, Władysław Broniewski „Anka” - interpretacja i analiza porównawcza

Tren to utwór poetycki mający rodowód biblijny, charakteryzujący się żałobnym tonem. Treny w antyku pisane były, aby upamiętnić czyny sławnych, dostojnych osób. Kochanowski jako pierwszy wprowadził ten gatunek na grunt literatury polskiej, jako pierwszy też złamał zasadę i poświęcił treny osobie nieznanej i niezasłużonej – małej dziewczynce, która była jego zmarłą córką.

„Treny” Jana Kochanowskiego wydano w 1580 roku. Zostały one poświęcone Urszuli, która wykazywała się szczególnymi uzdolnieniami. W tym cyklu ujawnia się filozofia Kochanowskiego rezygnującego z maski stoika. Poeta poddaje się niepokojowi, nerwowości, ogarnia go niepewność oczekiwania. Negując renesansowy humanizm i nauki mędrców, zadaje czytelnikowi liczne pytania, na które nie udziela odpowiedzi. Na cykl składa się dziewiętnaście trenów, które można pobieżnie scharakteryzować w następujący sposób: pierwsze trzy treny wprowadzają czytelnika do cyklu, kolejne opisują stopniowe narastanie bólu; treny IX, X, XI – uważane za wybitne – ma w nich miejsce kulminacja cierpienia ojca, który utracił córkę. W trenach XII – XVI podmiot liryczny próbuje pogodzić się z Bogiem i śmiercią Urszuli, aby w pieśni XVII, XVIII i XIX przeżyć uspokojenie, ukojenie i pogodzenie z losem.

Cykl „Anka” został wydany w 1956 roku, jest ostatnim tomikiem poetyckim Władysława Broniewskiego – współczesnego polskiego twórcy. Poezja Broniewskiego w ostatnim etapie twórczości (zmarł w 1962 roku) uderzyła w ton sentymentalny i osobisty. Miało to związek z tragedią w rodzinie poety – Joanna, córka Broniewskiego, zmarła w wyniku zatrucia gazem. Wiersz zatytułowany „AnkA” jest lirycznym wyznaniem – podmiot liryczny daje świadectwo licznych, nieudanych prób odnalezienia córki lub podążenia za nią „w światy, a może Zaświaty”. Broniewski charakterystykę pięknej Joanny poprzedza opisem krajobrazu, w którym występują liczne metafory: „tańczyły topole”, „popłyną zmierzchy” „tobie wiersz by się ugiął”. Następnie, ma miejsce opis niezwykłego czaru Joanny, której „będą słowiki śpiewały”. Obraz ten jest roztaczany z perspektywy ojca, który na zaginioną córeczkę jest gotowy czekać… bez końca: „Zawsze pierwsza, choć nieżyjąca, […] Jedyna spośród tysiąca - a ojciec czeka…”

Cykl Broniewskiego jest zainspirowany renesansowymi „Trenami” Kochanowskiego. Obaj poeci korzystają z antycznego gatunku trenu, znacznie go modyfikując. Zarówno Kochanowski, jak i Broniewski odczuwają emocjonalną pustkę i przerażający smutek po śmierci córek, którym poświęcają swoje utwory. W swoich wierszach bezpośrednio zwracają się do zmarłych, wchodząc z nimi w pewien rodzaj rozmowy. Pozostaje im jednak tylko monolog zrozpaczonego ojca. Jeżeli chodzi o różnice – Urszula, córka Kochanowskiego, zmarła mając dwa lata (śmierć małego dziecka w XVI wieku nie była niczym nadzwyczajnym). Natomiast Joanna – córka Broniewskiego – śmiertelnie zatruła się gazem jako dorosła kobieta. Jednakże śmierć bliskiej osoby zawsze jest tragicznym wydarzeniem dla bliskich, a odejście własnego dziecka jest jednym z najbardziej bolesnych wydarzeń, jakich mogą doświadczyć rodzice.