Stanisław Wyspiański - opracowanie i ogólna charakterystyka twórczości

Stanisław Wyspiański (1869-1907) - wybitny dramaturg, poeta, rysownik, grafik, malarz, projektant polski. Odegrał wielką rolę w rozwoju polskiego modernizmu i symbolizmu. Związany ściśle z Krakowem. Współpracował z towarzystwem Sztuka, był redaktorem artystycznym tygodnika Życie pod kierownictwem Stanisława Przybyszewskiego. W roku 1906 został profesorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.

Urodzony w Krakowie, naukę rozpoczął Wyspiański w Gimnazjum Św. Anny, następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim i Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie (ówczesnym dyrektorem placówki był Jan Matejko). Odbył wiele zagranicznych podróży, m. in. do Włoch, Francji, Niemiec, Czech. Podczas podróży zetknął się z wieloma znakomitymi osobistościami kręgów artystycznych, którzy wywarli mniejszy lub większy wpływ na jego twórczość.

Działalność plastyczna Wyspiańskiego obejmuje wiele rysunków, obrazów pastelowych (zwłaszcza portrety dzieci) i olejnych (tych niewiele, gdyż artysta był uczulony na składniki farb olejnych), liczne witraże (słynny Bóg Stwórca z krakowskiego kościoła franciszkanów) i polichromie (projekt wystroju kościoła franciszkanów, współudział w wykonaniu polichromii w Kościele Mariackim w Krakowie, projektu Jana Matejki). Artysta przyczynił się w wielkim stopniu do rozwoju krakowskiej secesji, sam odżegnując się od używania tego terminu. Jednak w twórczości jego widoczne są silne wpływy tego prądu w postaci płynnych, falistych linii, kunsztownych motywów roślinnych (prowadził specjalny „Zielnik”, w którym projektował owe motywy by później móc wykorzystać je w innych pracach, jak polichromie w kościele franciszkanów). Prócz malarstwa uprawiał Wyspiański projektowanie, tworząc przyjemne dla oka, ciężkie meble drewniane (bardzo ponoć niewygodne) i wzory aplikacji na tkaninach.

Osobnym rozdziałem w twórczości tego jakże płodnego artysty jest dramat. Wyspiański - dramaturg pozostaje pod silnym wpływem tradycji romantycznej, przedstawia ją jednak od nieco innej niż dotychczas strony. Jednym z wyraźniejszych motywów w jego utworach jest świadomość bezsiły wobec narodowej tradycji poświęcenia się dla ojczyzny, w której to tradycji widzi główny powód niezdolności Polaków do obrony niepodległości.

W swych dramatach porusza Wyspiański głównie tematykę historyczną - wracając zarówno do przeszłości bliskiej („Noc Listopadowa”) jak i dalszej („Legenda”, „Zygmunt August”), w której poszukuje prawidłowości rządzących historią, które pozwoliłyby na wyjaśnienie ogólnych prawideł życia narodowego.

Niewątpliwie najszerzej znanym i prawdopodobnie najważniejszym z dzieł dramaturgicznych twórcy jest „Wesele”. Jest to przesiąknięty symbolizmem, wielowymiarowy utwór poruszający tematykę rozrachunku z dziedzictwem romantycznym, nawet swoistej kompromitacji "narodowych mitów" polskich i niezdolności do walki o niepodległość. Obok wspomnianego wątku, „Wesele” obrazuje panoramę współczesnego Wyspiańskiemu świata i swoistego kryzysu tożsamości. Przesiąknięta dekadentyzmem elita schyłku wieku szukała ostoi w kulturze chłopskiej, stąd liczne „chłopomańskie” małżeństwa (to z „Wesela” wzorowane na faktycznym ślubie przyjaciela Wyspiańskiego, poety Lucjana Rydla z chłopką Jadwigą Mikołajczykówną). Jest więc "Wesele" również rzetelnym obrazem stanu polskiej elity z czasów współczesnych artyście, nakreślonym żywymi barwami.

W ostatnim okresie swego życia Wyspiański był mocno schorowany, w końcu zmarł na nieuleczalną wówczas kiłę we wsi Węgrzyce, gdzie spędził kilka ostatnich lat życia. Pochowany w Krypcie Zasłużonych na Skałce w Krakowie; niewątpliwie był jednym z najbybitniejszych polskich artystów.